Kanser Hakkında Herşey

KANSER NEDİR ?

Kanser önemi giderek artan bir sağlık ve yaşam sorunu durumundadır.
Kanser yayılma gösteren ve ölümcül olabilen bir hastalıktır. Kanserin
yüzden fazla tipi vardır ve vücudun her bölümünü etkileyebilir. Ölüm
nedeni olarak,kalp ve damar hastalıklarının hemen ardından gelmektedir.
Batı toplumlarında her yıl 250-300 kişiden biri kansere
yakalanmaktadır. 60 yaşın üzerindeki grupta ise kanser sıklığı çok
artmakta 300 kişide 4-5 civarına yükselmektedir. Ülkemizde kesin
istatistikler bulunmamakla birlikte insidansının bunun yarısı kadar
olduğu tahmin edilmektedir.
Ülkemizde en sık görülen kanserler erkeklerde akciğer, prostat, kalın
bağırsak. rektum, mide ve pankreas; kadınlarda meme, akciğer, kalın
bağırsak, rektum, serviks, over, mide ve pankreas kanserleri olarak
sıralanabilir. Deri kanseri sıklığı her iki cinste de yüksek olmakla
birlikte, habis melanom dışındaki deri kanserleri tedaviye iyi cevap
verdiklerinden ölüm oranı düşüktür.

Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de 1990–1995 yılları arasında
en sık ikinci ölüm sebebi kanser olmuştur. Çünkü iltihap hastalıkları
daha iyi kontrol altına alınmış tanısal imkânlar ve toplumsal bilinç
artmıştır. Bu yılların kayıtlarında akciğer kanseri oranı erkek ve
kadında sürekli olarak artmaktadır. Mide kanseri oranı ise her iki
cinsiyette azalmakta olup, erkeklerde ikinci en sık kanserden ölüm
sebebini oluşturmaktadır. Kadınlarda meme kanserinden ölüm giderek
artmış ve akciğer kanserinden sonra ikinci sıraya yükselmiştir. Her iki
cinsiyette de akciğer kanserinden ölüm sebebinin çok ciddi bir biçimde
artmış olması, kişi başına tüketilen sigara miktarının artışı ile
ilgilidir.

KANSERİN BİYOLOJİSİ

Kanser, bazı etkilerle değişime uğramış hücrelerin, gerek yerel ve
gerek uzak noktalarda kontrolsüz olarak çoğalıp büyümeleri sonucu
oluşan habis hastalıklar grubudur. Normalde hücreler belli bir kontrol
altında, ihtiyaca göre bölünerek çoğalırlar. Hücreler bir taraftan
programlı ölüm(apoptoz) ile yok olurken, diğer taraftan da büyüme
faktörlerinin etkisi ile çoğalırlar. Büyüme faktörleri normalde
DNA'daki çeşitli genlerin etkisiyle oluşan proteinlerdir. Bu genler
mutasyona (değişime)uğrayarak hücrelerin aşırı büyümesine sebep
olurlarsa, o zaman kanser oluşur ve bu genlere de "onkogen" denir.

DNA hayatın merkezi olarak kabul edilir. DNA’larda genler
bulunmaktadır. Genler, anne veya babadan çocuğa siyah ya da sarı saç
veya mavi göz gibi özeliklerin ya da talasemi (akdeniz anemisi)gibi
hastalıkların geçmesine sebep olan kalıtım birimleridir. DNA uzun bir
teyp şeridi gibidir. Vücudumuza nasıl büyüyeceğini bildiren, hatta
davranışlarımızı belirleyen biyolojik bir programlar dizinidir.
Bilgisayardaki programlayıcı şeritlere benzetilebilir.
Ynsan vücudunda milyarlarca hücre vardır ve hücredeki DNA o hücrenin
kontrol merkezidir. Ynsanda 23 çift kromozom vardır. Bunlar çiftler
halinde bulunurlar. Yalnız son çifttekiler cinsiyet kromozomu olarak
farklıdır; kadında XX ve erkekte XY olarak bulunur.

Kanser genleri ve onkogenler 70' li yılların sonlarına doğru bulunmaya
başlanmış ve günümüze kadar çok aktif araştırmaların konusunu
oluşturarak, kanserin daha iyi anlaşılmasına, tanı ve tedavinin
geliştirilmesine hizmet etmişlerdir.
Onkogenleri oluşturan mutasyonlar, karsinojen maddelerin, virüslerin ve
X ışınlarının etkisiyle meydana gelir. Kanser bir organda oluşduktan
sonra ,uzak doku ve organlara da metastaz dediğimiz yerleşmeler yapar
ve genel olarak hastalar metastazlar nedeniyle kaybedilir. Hızlı
ilerleyen kanserlerde metastaz erken, daha iyi gidişli kanserlerde ise
geç oluşur. Metastaz oluşumu tesadüften çok, kanser hücrelerinin bazı
organlara kolay yerleşmelerini sağlayan özelliklerine bağlıdır.
Örneğin, kolon kanserleri karaciğere, prostat kanserleri kemiğe
metastaz yapmayı tercih etmektedir. Burada,kanserli dokuda kan akımı,
damar hücrelerinin aktivasyonu gibi faktörler rol oynamaktadır.
Anti-onkogen denen genlerde kanseri önleyen genlerdir. Bunlar doğal
hallerinde iken ,yani mutasyona uğramamış hallerinde iken hücre
bölünmesini ve çoğalmasını frenleyen ,durduran genlerdir.

KANSER TANISI

Kişide kanser olabilecek belirtilerin görülmesi halinde , dotor bazı
testlerin yapılmasını önerecekdir.Bu test sonuçları, kişide kanser olup
olmadığını ve genellikle kanserin vücutta nerede olduğunu gösterebilir.
Kişinin vücudunun herhangi bir yerinde normal olmayan bir şişlik
olduğunda doktor bu şişliği inceler ve elle muayane eder. Bazı kanser
türleri(prostat-yumurtalık kanseri gibi) kan ve idrara geçen bazı
maddeler üretmektedir. Bu maddeler vücutta kanser olduğunu gösterir.
Tümör markerı denen bazı kan testleri ile tanı koyulabilir.

Röntgen filmi ya da tarama testleri; Bu testlerde vücudu görüntüleyen
cihazlar kullanılmaktadır.Bu cihazlar, vücudun içinde neler olduğunu
gösteren görüntüler sağlamaktadır. Sözgelimi organlar,tümörler gibi.
Bunlar görüntü almak için ,çok güvenli dozda radyasyon,manyetik
alanlar, radyo ya da
ses dalgalarının kullanıldığı cihazlardır. Tarama testinden önce
kişiye, ağız ya da damardan özel bir sıvı verilebilir. Bu sıvı vücudun
içindeki bölümlerin net görülmesinde yardımcı olur. Kişiden, testten
birkaç saat önce herhangi bir şey yiyip içmemesi istenebilir. Tarama
testleri hastalara acı veren testler değildir.

Optik tanı testleri; (sistoskopi,sigmoidoskopi,kolonoskopi,endoskopi,br
onkoskopi) Bu testlerde bir kameraya bağlı ışıklı küçük bir tüp vücudun
içine yerleştirilir. Doktor tüpü vücudun içinde hareket ettirebilir.
Vücudun iç kısımlarının görüntüleri,kamera aracılığıyla televizyon
benzeri bir ekrandan
gösterilmektedir. Doktor ayrıca mikroskopta incelemek amacıyla doku örneği de alabilir. Bu işlem biyopsi olarak adlandırılır.

Biyopsi, hücrelerin, mikroskop altında incelebilmesi amacıyla doku ve
sıvı örneği alınmasıişlemidir. Kanserli hücrelerin görünümleri normal
hücrelerden farklıdır. Bu nedenle, patolog hücrelerin kanserli olup
olmadığını söyleyebilir.

KANSER TEDAVİSİ

1- AMELİYAT: Bazı kanser tiplerinde en iyi iyileşme toludur.
Tümör yayılmış olabileceğinden ameliyattan sonra radyasyon tedavisi ve
kansere karşı ilaçlar uygulanabilir.

2- KEMOTERAPİ: Kemoterapi tümörün ilaçla tedavi edilmesi
demektir.Kemoterapi ile tümör hücreleri öldürülür ve tümörün büyümesi
durdurlmaya çalışılır.Tümörün cinsine ve hastanın özelliklerine göre
kemoterapi uygulanabilir.Tümörü yok edip hastayı iyileştirmek için,
tümörün büyümesini durdurmak için, yayılmasını engellemek için,tümörün
sebep olduğu belirtileri yok etmek gibi amaçlar ile kemoterapi
uygulanabilir.Kemoterapide değişik ilaçlar kullanılır.Tümöre doğrudan
etkili kemoterapötik ilaçlar ve hormonlar,bağışıklık sistemini
kuvvetlendirici ajanlar.Bazı ilaçlar ise tümöre doğrudan etkili
kimyasal ilaçların yan etkilerini azaltmak için kullanılır. Kemoterapi
ilaçları damar yoluyla, ağızdan ve bazı vücut boşluklarına
uygulanabilir.

Aile ve yakınlarınız kanser tedavisi olduğunuzu öğrendiklerinde size,
hastalığınıza iyi geldiği söylenen çeşitli yiyecek, vitamin ve ilaçlar
almanızı önerebilirler. Bu tür öneriler sıklıkla televizyon,gazete ve
dergilerde abartılarak bahsedilen tedavilerdir. Maalesef bunlar
genellikle kesin veya tam olmayan bilgileri içerir.Bildirilen yüksek
iyileşme oranları bilimsel çalışmalarda tekrar edilemez.Tümör
tedavisinde gerçek ilerlemeler temel tıp buluşlarının(yeni ilaç ve
yöntemlerin) klinikte uzun süre denenmesi ve geliştirilmesi ile
sağlanır.Etkisi ispat edildiğinde dünyanın dört bir yanındaki
hastaların kullanımına sunulur.Bu tedavileri kullanmayı düşünüyorsanız
doktorunuza haber veriniz.
Kemoterapi tedavisi süresince çeşitli yan etkiler oluşabilir. Yorgunluk
ve kansızlık,mikrop bulaşması(enfeksiyon),kanama problemleri,bulantı ve
kusma , saç dökülmesi,yutma güçlüğü, ishal, kabızlık, iştahsızlık.

3- RADYASYON TEDAVİSİ: Radyoterapi, radyoaktif ışınlarla tedavi
demektir. Radyoaktif ışınlar ,tedavi edilen bölgedeki kanser
hücrelerini yok ederek etkilerini gösterirler.Bu arada tedavi alanı
içindeki sağlıklı hücreler de bu ışınlardan kötü etkilenseler de ,
onların kendilerini onarma yetenekleri vardır.Yan etkilerden kaçınmak
için radyoterapide verilen doz seanslara bölünerek verilir. Radyasyon
tedavisi Co-60 ya da lineer akseleratör gibi cihazlar ile vücut
dışından veya vücut boşlukları ve doku içine radyoaktif maddelerin
yerleştirilmesi yoluyla gerçekleştirilir. Tedavi süresince diğer
insanlar ile birlikte olmanızda sakınca yoktur.
Radyoterapi sırasında uygulanan bölgeye bağlı olarak çeşitli yan
etkiler görülebilir.Kan yapıcı sistemin ürettiği hücreleri
etkileyebilir. Özellikle kemiklere uygulanıyorsa daha yoğun görülür.
Düzenli kan tetkikleri yapılarak kan tablosu kontrol edilir. Cildi
etkileyebilir noktasal ya da yaygın koyu lekeler görülebilir.İştah
azalması, yutma güçlüğü,nefes darlığı, öksürük,ishal, bulantı, kusma
gibi şikayetler görülebilir.

4-HORMON TADAVİSİ: Kanser hücrelerini öldürmek yada büyümelerini
yavaşlatmak için hormon üreten bezler ameliyatla alınır.Hormon
üretimini engelleyen ilaçlarla da tedavi yapılabilir.

5-İMMUNOTERAPİ(Bağışıklık tedavisi): Vücudun kansere karşı bağışıklık sistemi yanıtını güçlendiren ya da destekleyen tedavilerdir.

KANSERDEN KORUNMA

Bazı kişiler kanser olurken diğerleri olmuyor. Bunun sebeplerini
doktorlar genellikle açıklayamıyor.Bilim adamları kanser tanısı konan
hastaların genel özellikleri toparlanarak kanser olma ihtimalini
arttıran sebeplerin neler olduğunu araştırmışlardır.Herhangi bir
hastalığa yakalanma ihtimalini arttıran faktörlere risk faktörleri , bu
olasılığı azaltan faktörlere de koruyucu faktörler denilmektedir. Bazı
risk faktörlerinden uzak durulabilirken(sigarayı bırakmak, düzenli
beslenmek gibi),bazı risk faktörlerini değiştiremeyiz (doğuştan
genlerimizle ailemizden gelen özellikler, vb..). Kanserden korunma bazı
risk faktörlerinden kaçınma ve kanser olma ihtimalini azaltan koruyucu
faktörleri arttırma ile yapılabilir. Kanserle ilişkisi olduğu bilinen
madde ve alışkanlığın kanser tanısı konmadan doğrudan önlenmesine
birincil koruma, kanser öncesi görülen(premalin) özellikleri içeren
hastalarda bunların kansere dönüşmesini önlemek için yapılanlara
ikincil koruma denir. Kanser tanısı konan ve hastalığın tedavisi
yapıldıktan sonra hastalığın geri gelmemesi için kansere neden olduğu
bilinen durumun ortadan kaldırılması veya bazı önleyici ilaçlar
alınması ise üçüncül korunmayı oluşturur.
En basit örneğiyle sağlıklı bir insanın sigaraya başlamasının engellenmesi veya kullanıyorsa bırakması birincil koruma,
ağız içinde çok erken dönemde kansere dönebilecek bulgular olan hastaların sigarayı bırakması ikincil korumadır.
Akciğer kanserine yakalanıp tedavi edilen hastanın ağız içinden
başlayarak tüm solunum yollarında, akciğerlerinde ve diğer bölgelerde
oluşabilecek yeni bir kanser odağını önlemek amacıyla sigarayı
bırakması ise üçüncül korumadır.

İlaç ve vitamin gibi maddeler kullanılarak bu maddelerin çevresel risk
faktörlerinin hücrelerde meydana getirdikleri değişiklikleri ve
dolayısıyla kanseri önlemelerine de kemoprevensiyon denir.
Kemoprevensiyonun amacı doğal ya da sentetik maddeler kullanarak
kanseri oluşturan biyolojik süreçleri geri çevirmektir. Riski büyük
olduğu toplumlarda bir halk sağlığı girişimi olarak da kabul
edilebilir. Bir maddenin bir kanser türünü engellediğini söyleyebilmek
için çok sayıda kişi tarafından yıllar boyunca düzenli olarak
kullanılması gerekir.

-Görünürde bir neden olmaksızın hızlı kilo kaybı,
-Üç haftada iyileşmeyen yara,ağrı ya da ülser,
-Büyüyen, kanayan ya da kaşınan leke ya da ben,
-Hazımsızlık yada yutma güçlüğü,
-Rahatsız edecek derecede öksürük ya da boğuk ses,
-Öksürükle kanlı balgam çıkması,
-Memede ya da vücudun başka bir bölümünde kalınlaşma ya da şişlik,
-Ağrı olmadan idrardan kan gelmesi,
-Barsak ve mesane ile ilgili alışkanlıklarda değişiklik,

Yukarıdaki belirtilerin tümü,kanserin erken evre belirtisi olabilir,
ancak bu durumlar çoğu kez daha az önem taşıyan nedenlerden
kaynaklanabilir.Bu konuda kararı doktorunuz vermelidir.