Yanlış vitamin yarardan çok zarar veriyor

Soğuk havalar ve domuz gribi salgını edeniyle vitamin tüketiminde
önemli oranda artış kaydedildi. Ancak uzmanlar, gelişigüzel kullanılan
vitaminlerin yarardan çok zarar getirebileceğine dikkat çekerek
bilinçli tüketimi savunuyorlar


Soğuk havalar ve domuz gribi salgını doğal beslenmeye, vücut dengemizi
koruma ihtiyacına ve vitaminlere olan talebi artırdı. Oysa eczanelerden
satın alınıp gelişigüzel kullanılan ya da internet sitelerinden sipariş
edilen vitaminler yarardan çok zarar getirebiliyor. Vitaminlerin
kesinlikle doktor kontrolünde ve dozunda tüketilmesi gerektiğini
söyleyen Memorial Ataşehir Tıp Merkezi Dahiliye Bölümü’nden Prof. Dr.
Birsel Kavaklı, vitamin kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalara
değindi.

SAĞLIĞIN ANAHTARI: VİTA-AMİNE
Vitaminler, birçok fizyolojik olayda anahtar rol üstlenen
moleküllerdir. Vitaminler insan vücudu tarafından sentezlenemedikleri
için besinlerden sağlanması gerekmektedir. Vitaminlerin isimleri
latincede hayat anlamına gelen ‘vita' ve nitrojen içeren anlamına gelen
‘amine' kelimelerinin kombinasyonundan türetilmiştir. Aslında günümüzde
bilinen bütün vitaminler nitrojen içermez fakat ilk bulunan vitaminler
içerdiği için isim bu şekilde kalmıştır. Sağlıklı bireylerde gıdalara
ek olarak vitamin almaya gerek yoktur. Ancak vitamin ihtiyacını
artıracak durumlar veya eksikliğinin saptandığı olgularda vitamin
verilmesi gerekir.

BİLİNÇSİZ VİTAMİN KULLANIMININ SAKINCALARI
Bilinçsiz vitamin kullanımı karaciğer bozukluğundan böbrek
rahatsızlıklarına kadar pek çok hastalığa neden olabilir. Vitaminin
doktor kontrolünde kullanılması gerekir. Kişinin kafasına göre ya da eş
dost tavsiyesi ile vitamin alması kesinlikle yalnıştır. Mutlaka doktor
önerisiyle alınmalıdır. Bilinçsizce tüketilen A vitamini karaciğer
bozukluğuna, fazla C vitamini böbrek taşına ve mide rahatsızlıklarına,
D vitamini intoksikasyona sebep olabilir. ÇOÇUĞA D, SİGARA İÇENE C, VEJETARYENE B12
Büyüme ve gelişme çağında, hamilelikte, ileri yaşlarda, kronik
hastalığı olanlarda, alkolizmde eksikliği saptanan vitaminler
kullanılmalıdır. Gerekli olan vitamin miktarı genellikle tavsiye edilen
günlük miktar RDA olarak tanımlanmaktadır. Bu değerler ürünlerin etiket
bilgilerinde yer almaktadır. Ama yine de ihtiyaç duyulan miktar kişiden
kişiye farklılık gösterebilmektedir. Örneğin belirli hastalıklarda
kişiye daha yüksek oranda vitamin tavsiye edilir; ayrıca ilaçlar
vitaminlerin aktivitelerini engelleyebilmektedir. Belirli grupların
özel vitaminlere daha fazla ihtiyacı vardır. Örneğin çocuklar (D
vitamini), hamile bayanlar (folik asit), yaşlılar (D vitamini), sigara
içenler (C vitamini), çok alkol tüketenler (B1 vitamini) veya
vejeteryanlar (B12 vitamini) belirli vitaminlere daha fazla ihtiyaç
duyarlar.
ANTİBİYOTİK TEDAVİSİNDE VİTAMİN
Gerekmedikçe vitamin kullanmak vücuda yarar yerine zarar
getirecektir. Vitaminlerin bilinçli ve doğru kullanılması şarttır.
Örneğin antibiyotik tedavisinde bağırsaktaki yararlı bakteriler de
etkilenir. Buna bağlı olarak pamukçuk gibi mantar hastalıkları, ishal,
hazımsızlık ve gaz şikayetleri ortaya çıkar. Bu nedenle antibiyotik
tedavisinde özellikle B kompleks vitamini almak yararlıdır.

SAĞLIĞIN ABC’SİNİ GELİŞİGÜZEL KULLANMAYIN
A, D, E, K ve C vitaminlerine ait zarar ve yan etkiler iyi
bilinmektedir. A vitamini vücutta birikip karaciğer toksisitesine yol
açar. A vitamini toksisitesi, onu bağlayan proteinlerin yok olması ve
bu yüzden A vitamininin hücrelere hücum etmesiyle belirir. Bu
genellikle vitaminlerin diyetten alınması durumunda ortaya çıkmaz;
fakat kişinin takviye kullanması durumunda belirebilir. Belirtileri
mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal ve kilo kaybıdır. Kas ve
sinir sistemi de iştahsızlık, sinirlilik, yorgunluk, uykusuzluk,
bitkinlik, baş ağrısı ve kaslarda zayıflık belirtileri göstererek
etkilenir.
vitamini uzun etkilidir ve birikir. D vitamininin
fazlası kandaki kalsiyumun yüksek konsantrasyonda olmasına neden olur.
Kalsiyum böbrek taşı oluşturabilir. Kandaki yüksek kalsiyum seviyesi
ayrıca kan damarlarının sertleşmesine neden olur ki; özellikle bu da
kalp ve akciğer arterleri için tehlikelidir ve ölümcül olabilir. D
vitamini toksisitesinin ek belirtileri ise; iştahsızlık, baş ağrısı,
zayıflık, halsizlik, aşırı susuzluk, sinirliliktir.
E vitamini ile zehirlenme çok fazla miktarda alınırsa olur; fakat A ve
D vitaminlerinde olduğu gibi kolay olmaz. Belirtileri baş ağrısı,
zayıflık, baş dönmesi, halsizlik ve görme bozukluklarıdır.
K vitamini zehirlenmesi sadece K vitamini için suda çözünen kaynakları
tüketen insanlarda meydana gelir. Belirtileri ise kırmızı hücrelerin
hemolizi, sarılık ve beyinde hasarlanmadır.
Tiaminin (B1)anormal bir şekilde çok alımı sinir sistemini etkiler.
Güçsüzlük, baş ağrısı, alınganlık ve uyku bozukluğuna yol açar. Ayrıca
taşikardi yapabilir.
Yüksek miktardaki niasin (B3) sinir sisteminde, kandaki glukoz ve yağda
uyuşturucu etkisi yaratabilir. Kusma, dilin şişmesi, bayılma gibi
belirtiler meydana gelebilir. Ilaveten, karaciğerin fonksiyonunu
etkileyebilir ve düşük kan basıncına neden olabilir.
B6 vitamininin uzun süreli yüksek dozda alımı, kimi zaman geri dönüşümü
olmayan sinir hasarlarına neden olur. Ayaklarda uyuşmayla başlar, sonra
ellerde his kaybolabilir ve ağız uyuşabilir. Daha başka toksik
semptomlar ise yürümede zorluk, bitkinlik ve baş ağrısıdır. Alımı
azaltıldığı zaman bu semptomlar azalır; fakat her zaman tamamen
kaybolmaz.
Folat’ın toksisite belirtileri ishal, uyku bozukluğu ve alınganlıktır.
B12 vitaminiyle olan yakın ilişkisinden dolayı, folatın yüksek miktarı
B12 vitamini eksikliğini kapatır. C vitamini toksisitesi kusma, karın
krampları uyku bozukluklarıdır. Böbrek taşına da yol açabilir.
VİTAMİN KULLANIMI KANSERİ TETİKLER Mİ?
ABD'de yapılan bir bilimsel araştırmada aşırı vitamin
kullanımınıyla ilerlemiş prostat kanseri arasında bağlantı olabileceği
bildirildi. Araştırma kapsamında 300 bin erkeğin sağlık durumlarına ve
beslenme alışkanlıklarına bakıldı. Bunlardan üçte birinin, her gün
çeşitli vitaminler aldıkları ve yüzde 5'inin aşırı vitamin tükettiği
belirlendi. Araştırmanın başlamasından itibaren geçen 5 yıl içinde, 10
bin 241 erkeğe prostat kanseri teşhisi konuldu. Journal of the National
Cancer Institute dergisinde yayınlanan araştırmada, aşırı miktarda
vitamin kullananlarda öldürücü prostat kanserine yakalanma riskinin hiç
kullanmayanlara oranla iki kat fazla olduğu sonucuna varıldı. Bununla
birlikte araştırmacılar, vitamin kullanımıyla prostat kanserinin ilk
safhası arasında ilişki bulamadılar. Araştırmacılar, yüksek dozda
vitaminin tümör ortaya çıkana kadar etkisinin fazla olmadığı; ancak
tümör oluştuktan sonra muhtemelen hızla büyümesine yol açtığı
tahmiminde bulundular. Daha az kapsamlı benzer araştırmalarda da aynı
sonuca varılmasına karşın, aşırı miktarda vitamin kullanımıyla prostat
kanseri arasında kesin bir ilişki bulunduğunu kanıtlamak için başka
araştırmalara ihtiyaç olduğu da vurgulandı.
SOĞUK ALGINLIĞANA KARŞI C VİTAMİNİ KULLANIRKEN...
C vitamininin fazlası böbrekler yoluyla dısarı atılır. Ana
metabolitlerinden birisi oksalattır. Bu nedenle yüksek dozda uzun süre
vitamin C alımında oksalat taşları oluşabildiği bildirilmiştir. Ayrıca
C vitamininin mide asidini artırdığı ve midenin saldırgan
faktörlerinden biri olduğu da bilinmektedir. Demir emilimini artırır.
Anemik hastalarda demirle birlikte C vitamini alınması önerilir; ancak
demir birikimi olan hemokromatoz durumlarında ve hemolitik anemilerde C
vitamini önerilmez. Vitamin C nitratlardan “nitrosamin” oluşumunu
engeller. Bu nedenle nitrit, nitrat katkısı yapılmış besinlerden
sindirim sisteminde nitrozamin oluşumunu engellemek için C vitamininden
zengin bir besin alınması önerilir.

Böylece mide ve özefagus kanserlerine karşı koruyucu olduğu
belirtilmektedir. Uzun yıllardan beri C vitamininin soğuk algınlığından
koruyucu etkisi üzerinde durulmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalar
sonucunda C vitamininin profilaktik etkisi tesbit edilmemiştir. Ancak
soğuk algınlığı geçiren kişilerde hastalık süresini kısaltığı ve
semptomların ciddiyetini azaltığı bildirilmektedir. Sigara içiminin C
vitamininin kandaki düzeyini düşürücü etkisi olduğundan, sigara
içenlerin normallere göre 2 kat daha çok C vitamini almaları
gerekmektedir. Vitamin C yetersizliğinde skorbüt ortaya çıkar. Vitamin
C’ nin günlük alınması gerekli miktar yetişkinler için günde 50-75 mg’
dır.