On birer kişiden oluşan iki takım arasında oynanan
ve oyuncuların küre biçiminde şişirilmiş özel bir topu el ve kollarını
kullanmadan rakip kaleye sokmasına dayanan spor dalıdır.
İlk zamanlardan bu yana, küre şeklinde yuvarlanan cisimler bir oyun ve
spor aracı olarak insanoğlunun dikkatini çekmiştir. Futbol oyununun ilk
defa nerede ve ne zaman oynandığı bilinmemektedir; fakat tarihi
araştrmalara göre ayakla oynanan top oyunlarının Sümerler’e kadar
ulaştığı bilinmektedir.
Mısır'da mezarlardaki duvar resimlerinde ayakla top oynayan insan
figürlerine rastlanmıştır. Hatta bu zamandan kalma, 7.5 cm çapında deri
veya ketenden yapılmış toplar 2500 yıl önceden günümüze kadar ulaşmıştır
ve kimi müzelerde sergilenmektedir. Homeros da "Odiesa"da top
oyunlarından bahseder.
M.Ö 2500 yıllarında da Çin'de yere dikilmiş iki mızrak arasından bir
topu tekmelemek suretiyle geçirmeye çalışarak talim yapıldığı
bilinmektedir
Orta Asya Türklerinin de kız ve erkeklerden kurulu karma takımlarla,
topa elle dokunmadan, sadece ayak ve kafa ile vurularak rakip kaleden
içeri atmaya çalışarak bir oyun oynadıklari kaynaklarda yer alıyor.
İçlerinde Kaşgarlı Mahmut'un da bulundugu pek çok tarihçinin
kitaplarında da Türklerin oynadığı "Tepük" isimli bir oyundan
bahsedilir. Bu oyunun söylenen kuralları günümüz futbolununkilere
oldukça benzer. Elle oynamak yasaktır, faullü hareketler tespit
edilmiştir, top oyun alanının dışına çıkamaz.
Günümüz modern futbolunun temeli ise Romalı askerler arasında oynanan
“harpastum” adlı oyundur. Futbolun Avrupa’daki tarihi ise büyük bir
tartışma konusudur. Fransızlar, İngilizler ve İtalyanlar futbolun ilk
defa kendi ülkelerinden diğer ülkelere yayıldığını iddia etmektedirler.
Lakin futbol tarih boyunca hemen hemen bütün medeniyetlerde benzer
biçimlerde boy göstermiş olsada bugünkü haline en yakin şeklini 17.
yüzyılda İngiltere'de almıştır.
Daha sonraki gelişimi ise şöyle gösterilebilir:
1841 - Futbol topunun tam bir küre biçiminde olmasının kabulü
1800'lü yıllarda bir futbol topu
1848 - "Cambridge kuralları" adı altında futbol kuralları toplanmış ve
bu kurallarla ilk futbol maçı Cambridge'de ögrenciler arasında ilk
futbol maçının oynanması.
1855 - Bir İngiliz takımının ilk kez yurt dışına çıkarak futbol oynaması ve böylece Almanya'da futbolun temelini atması
1857 - İngiltere'de ilk futbol kulübü Sheffield Club'in kurulması.
1863 - İngiltere Futbol Federasyonu'nun ve böylece modern futbolun doğuşu
1870 - Portekiz'de oturan İngilizlerin burada futbolu yaymaya başlamaları.
1871 - "Kral Kupası" veya "İngiltere Federasyon Kupası" nın başlaması
1893 FA Kupası Final maçında kullanılan top
Wolves 1 Everton 0
1872 - "İngiltere-Iskoçya" : ilk milli maç.
1875 - Kalelere üst direk konulması ve topa kafayla vurulmasına izin verilmesi
1876 - Korner kuralının kabulü
1879 - Glasgow'dan Darwen'e para teklifiyle futbolcu getirilerek profesyonellik yolunun açılması.
1882 - Futbol kurallarında değişiklik yapmaya yetkili "International Board"un kurulması
1885 - Profesyonelliğin İngiltere'de resmen kabulü
1886 - Ofsayt kuralının kabulü
1889 - Danimarka ve Hollanda'da futbol federasyonlarının kurulması
1890 - Futbol maçlarında tam yetkinin hakemlere verilmesi
1891 - Penaltının kabulü
1893 - Amerika'da ilk futbol federasyonunun Arjantin'de kurulması
1895 - İngiltere'de bayanların ilk futbol maçını oynaması
1899 - Sürenin 90 dakika, ölçülerin 118.4 x 91.4 olarak belirlenmesi
1901 - Sheffield United - Tottenham Hotspur federasyon kupası finalini 110.802 kişinin izlemesi.
1902 - İngiltere dışında oynanan ilk milli maçta Avusturya'nın Macaristan'ı 5-0 yenişi.
1903 - Averajın kabulü
1904 - Belçika, Fransa, Danimarka, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre'nin FIFA'yı kurması
1906 - Kıtalar arasi ilk milli maçta Güney Afrika'nın Brezilya'yı Brezilya'da 5-0 yenişi.
1907 - Kendi sahasında bulunan bir futbolcunun ofsayt sayılmamasının kabulü
1908 - Londra Olimpiyat Oyunları'nda futbolun ilk kez olimpiyat oyunlarında yer alması.
Futbolun Türkiye'ye Gelişi
Modern futbolun İngiltere'den çıkarak yayılması sırasında Osmanlı
İmparatorluğunun belli başlı ticaret limanlarındaki kentlere yerleşen
İngilizler futbolu ülkemize sokan kişiler olmuşlardır. İstanbul, İzmir,
Selanik futbolun oynandığı ilk 3 şehir olmuştur. Buralarda İngilizler
futbol oynarken Rumlar da onlara katılmışlar ve hem futbol oynayanlar
hem de takımlar önemli sayıda artmıştır. Osmanlı topraklarında ilk
futbol maçının 1875'te Selanik'te oynandığı bilinmektedir. 1877 yılında
ise İzmir'in Bornova çayırlarında futbol maçları yapılmıştır. Ancak, bu
sıralarda Müslüman gençlerin futbol oynamaları hoş karşılanmayacağı
için. Türklerin futbol oynamaları için biraz daha süre geçmesi
gerekmiştir. İzmir'de ilk futbol kulübü 1984 yılında İngilizler
tarafından kurulmuş ve adı "Football Club Smyrna" olmuştur. İstanbul'da
futbol oynanmaya başlanması ise ancak 1895 yılında Kadıköy ve Moda'da
olmuştur. İzmir'den İstanbul'a göçen İngilizler burada futbol
oynamışlardır. Buradaki Rumlarda futbola merak sarmışlardır ve futbol
İstanbul'da çok büyük bir hızla yayılmıştır