Kemik tümörleri

Kemik tümörleri
Kemik tümörleri, vücudun herbölümünde görüldüğü gibi kemiklerdede
görülebilir, kemik dokusundan kaynaklanan bi­rincil iskelet tümörleri
bütün tümörler gibi iyi ya da kötü huylu olabilir; ikincil tümörler ise
başka organ ve dokulardaki, tümörlerin yayılması sonucu gelişir.
Kötü huylu tümörün özellikleri şun­lardır, büyüme ve gelişmesi
sınırsızdır, vücudun bir bölgesinden cerrahi giri­şimle çıkarılsa bile
yeniden ortaya çıkabilir, kan ve lenf dolaşımıyla başka or­ganlara
yayılıp metastaz yapar, yerleşti­ği dokuyu yıkıma uğratır, hücreleri
nor­mal vücut hücrelerinin hiçbirine benzemez, yerleştiği organın
işlevine engel olsa bile gelişimini sürdürür.
İyi huylu tümörler bu özelliklerin hiçbirine sahip olmadığından kolayca
ayırt edilebilir. Sağlıklı hücreleri andı­ran ve ait olduğu doku türüne
uygun olarak farklılaşmış hücrelerden oluşur, yerleştikleri organın
işlevini engelleye­cek ölçüde büyümezler. Yineleme ve yayılma eğilimleri
az olmakla birlikte, anevrizmal kemik kisti gibi bazı iyi huylu
tümörlerin yineleme oranı yüksektir. Dev hücreli tümör gibi bazı iyi
huylu tümörler de, sınırlı da olsa çevre lokuya yayılırlar, ama uzak
dokulara sıçramazlar.
Birincil tümörler
İnsanda rastlanan tüm tümörlerin yüzde 5′ini oluşturan birincil kemik
tümörleri sıklık açısından sindirim sistemi ve üre­me organı
tümörlerinden sonra gelir.
Tümörü oluşturan hücreler genellik­le tümörün kaynaklandığı sağlıklı
dokunun yapısındadır. Bağdoku, kıkırdak ve kemikten türeyen kötü huylu
birincil tü­mörlerin hemen tümü sarkom olarak ad­landırılır ve sıklıkla
40 yaşından önce ortaya çıkar. İyi huylu birincil tümörler kemik
yapısının bütünlüğünü bozduğunda ve mekanik direncini azalttığında bu
tü­mörler cerrahi girişimle çıkartılabilir, yerine aynı hastadan alman
ya da önce­den başka bir canlıdan alınıp korunan kemik grefleri
yerleştirilebilir. Tedavi­de amaç kemiğin bütünlüğünün yeni­den
kazandırılmasıdır. İyi huylu kemik tümörlerinin başlıcalan, genellikle
el ve ayaklardaki uzun kemiklere yerleşen kondrom ya da enkondromlardır.
Ke­mik duvarının incelmesi nedeniyle ko­layca oluşan kırıklarla ortaya
çıkan kondromlar kiste benzese de, içinde sı­vı yerine ekmek içine
benzer bir madde vardır. Cerrahi girişimle dikkatle alın­dıktan sonra
ortaya çıkan boşluk başka bir kemikten alınan gref ile kapatılır.
İyi huylu kemik tümörleri arasında, sıklıkla büyüme çağında, uzun
kemikle­rin metafizlerinde (kemiğin uca doğru genişleyen bölümü) çıkan
ve kıkırdak yapısındaki bir kabukla kaplı olan egzostozlar önem taşır.
Bunlar tek başına ya da birden çok olabilir; sıklıkla erkeklerde
görülür. Birden çok olanların kalıtsal ol­duğu ileri sürülmektedir.
Vücutta yaygın olarak yer alan çok sayıdaki egzostozun öteki organları
sıkıştırması Önemli bo­zukluklara yol açabilir. Birden fazla eg-zostoz
genellikle küçük yaşlarda görülür ve tek kol ya da bacakta biçim
bozuklu­ğuna ve kısalığa neden olabilir. Rahatsız­lık veren bütün
egzostozlar, cerrahi giri­şimle çıkarılmalıdır. Kemik fıbromu ke­miğin
korteks adı verilen en dış bölü­münde ya da bunun hemen altında
bağdokudan kaynaklanan iyi huylu bir tü­mördür. Büyürken kemiğin
kalınlaşmasına neden olduğundan mutlaka çıkar­tılması gerekir. Diz
kemiklerinin metafizinde çıkanlar genellikle kendiliğinden geriler.
Kemik kisti gerçek bir tümör de­ğildir ve 20 yaşından önce, özellikle
kol kemiği ve uyluk kemiğinde ortaya çıkar.
Büyürken kemiğin mekanik direncini azalttığından basit darbeler bile
kemik kı-nklanna neden olabilir. İçindeki kan ve serum içeren sıvı
boşaltıldıktan sonra ka-an boşluk aynı hastadan alman kemikle kapatılır.
Kimi zaman bu işlemin birkaç kez yinelenmesi gerekirse de, kesin
iyi­line sağlanır. Devhücreli tümör yavaş [İerler; içerdiği hücrelerin
tipik görünümüyle ayırt edilir. Epifiz (kemik ucu) kı­kırdağında,
eklemlerin yakınında çıkar; vakit kaybetmeden çıkarılıp yerine sağ­lıklı
bir kemik konması gerekir.
Kötü huylu birincil tümörler, bu tü­mörler şöyle sıralanabilir
Osteosarkom, kondrosarkom, fibrosarkom, dev hucreli sarkom, miksosarkom,
Ewing tümörü, retikülosarkom, anjiyosarkom, lenfosarkom, liposarkom,
plazmositom, kötü huylu lenfogranülom, kötü huylu nörinom.
Hastalığın ilerleyişi kaynaklandığı dokuya (bağdokusu, kıkırdak, kemik
vb) göre değiştiğinden, olguların tü­münde farklı tedavi uygulanır. Bu
ne­denle, başarılı tedavi için tümörün yapı­sının iyi belirlenmesi ve
doğru tam konması gerekir.
Tanı tek bir veriye dayanarak değil, aşağıdaki verilerin tümü birlikte
değer­lendirildikten sonra konmalıdır:

• Muayeneyle elde edilen
  veriler;
  
• laboratuvar bulgular;
  
• dıştan görünüm;
  
• tümörün mikroskopla incelenmesiyle elde edilen bulguları.
  

Bu verilerin tümü, olguların yüzde 100′ünde kesin tanı konmasını
sağlayabi­lir.

• Tanının doğru olması en az üç ne­denle büyük önem
  taşır:
  
• Tedavide kol ya da bacağın kesilmesi ya da kesilmemesi bu verilere
  bağlıdır;
  
• Aile bireylerine hastalığın gidişine ilişkin bir görüş vermeye
  yarar;
  
• Kötü huylu tümörlerdeki tek iyileş­me olasılığı doğru ve erken tanı
  ile bu­nu izleyen uygun ve hızlı bir tedavi sü­recidir.
  

Tümör metastazları
Başka organlarda gelişen kötü huylu tü­mörlerin hemen hemen tümü,
iskelet sis­teminde yayılarak ikincil tümörler oluş­turabilir. İskelette
metastaz yapan tü­mörler genellikle epitel hücrelerinden oluşan
karsinomlardır; bunlar organları oluşturan hücrelerin (meme, prostat,
ak­ciğer, bağırsak, dölyatağı, tiroit vb) yapı ve özelliklerini
korurlar. Kılcal damar­larda oluşan küçük embolıler halinde kan yoluyla
kemik dokusuna ulaşan tü­mör hücreleri gelişmeye başlar ve ikin­cil
tümörü oluşturur. Bu kütlenin varlığı ancak kemiğin yapısını zayıflatıp
patolo­jik kırıklara neden olduğunda fark edilir.
Tedavi
Kötü huylu tümör tanısının konması her zaman idam fermam anlamına
gelmez. Tümörü olan hasta karşısında ya­pılabilecek en kötü şey, eldeki
tedavi yöntemlerinin etkisinden kuşkuya dü­şerek karamsarlığa
kapılmaktır. Daha önce de vurgulandığı gibi, erken tanı uygun tedaviye
olanak tanır; bu da ba­zen iyileşmeyi sağlayabilir. Kötü huylu tümör
tedavisinde var olan tüm yön­temler kullanıldığında yaşam süresi
uzatılır, hastanın genel durumu düzelir ve sıkıntısı hafifler; bütün
bunlar hasta­ya hastalığın tüm olanak ve araçlarla tedavi edildiği
duygusunu verir. Kötü huylu kemik tümörü tanısı konduktan sonra
uygulanan tedavi yöntemleri şun­lardır:
Tümörün bulunduğu kemiğin blok ha­linde çıkartılmasından sonra anatomik
özelliklerine olabildiğince yakın akrilik ya da metal protezler ya da
hastanın kendisinden alman (otojen) sağlıklı ke­mik grefleri, başka bir
insanın kemikle­rinden hazırlanan (homojen) ya da baş­ka hayvan
türlerinin kemiklerinden ha­zırlanan (heterojen) grefler yerleştirilir.
Bu girişim genellikle yalnız kötü huylu tümörlerde uygulanır. Son
yıllarda tü­mör nedeniyle kemiğin çıkartıldığı ol­gularda, bu kemiğin
yanı sıra kıkırdakla kaplı eklem ucunu da içeren bir kemik grefi de
nakledilmektedir. Burada amaç alman kemiği yerine koymak ve yakın­daki
eklemin işlevini olabildiğince sür­dürmektir.
Tümör ileri derecede kötü huyluysa, çevredeki yumuşak dokulara
yayılması­nı önlemek amacıyla bacak ya da kol zaman geçirmeden
kesilmelidir.
Y (gamma) ışınlarıyla tedavi (röntgen tedavisi, kobalt tedavisi) tek
başına ya da cerrahi tedaviyle birlikte, tümörün gelişimini durdurmak ve
vücuttaki tü­mör hücrelerini öldürmek için uygula­nabilir.
Genellikle retikülosarkom Ewing tümörü dışındaki iskelet tümör­leri,
ışın tedavisine pek duyarlı değil­dir. Cerrahi tedavi ya da ışın
tedavisi tümör öldürücü ilaçların kullanıldığı kemoterapiyle birlikte
uygulanabilir. Bu ilaçlar tümör hücrelerinin gelişimi­ni ve üremesini
sağlayan metabolizma süreçlerini bozarak tümörün gelişimini yavaşlatır.
Son olarak, tümörlerin tanı ve teda­visinin çeşitli güçlüklerle dolu
olduğu­nu belirtelim. Bu nedenle tümör tedavi­si de tıp alanında özel
bir uzmanlaşma­yı gerektirmektedir.