Uluslararası Yatırımlarda Risk

Uluslararası Yatırımlarda Risk

Uluslararası yatırımlarda risk 3 ana grupta toplanır:

• Global Risk
  
• Ülke Riski
  
• Mikroekonomik Risk
  

A- Global Risk
Dünya piyasalarını geniş anlamda etkileyen her türlü risk[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] global riski oluşturur. Günümüzde iletişim teknolojisinin son derece gelişmiş ve hızlanmış olmasından dolayı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] piyasalar iyice entegre olmuş ve global riskin önemi ile anlamlılığı artmıştır.
Portföy yatırımlarında global riskin en iyi örneklerinden biri Ekim 1994'te Güney Doğu Asya[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Latin Amerika[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Avrupa ve ABD borsalarında (Türkiye de dahil) %10 - %30 arası düşüş
yaratan dalgadır. Ayrıca uluslararası ticarette büyük öneme sahip
emtiaların fiyat hareketleri ve bunların yakın gelecekteki arz ve talep
durumları hakkındaki beklentiler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
uluslararası nitelikteki finansal araçların getirisindeki değişimleri
etkileyen faktörler arasında gösterilebilir. Örneğin OPEC üyesi
ülkelerin 1983 yılında petrol fiyatını varil başına 34 ABD Dolarından
29 ABD Doları'na düşürmeleri[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] tüm dünya piyasalarını etkilemiş bir karardır.
Finansal anlamda hangi ülkeye yatırım yapılırsa yapılsın[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
katlanılması kaçınılmaz bir risk düzeyi vardır. Çokuluslu kuruluşlar
farklı ülke ve piyasalara yatırım yaparak risklerini minimize etmeye
çalışırlar. En başarılı risk çeşitlendirmesi sonucunda bile sıfır riske
ulaşılamaz çünkü her sektör ve piyasanın barındırdığı bir global risk
vardır.

B- Ülke Riski
Uluslararası yatırım analizlerinde en önemli araştırma konularından birisi ülkenin politik ve ekonomik risk düzeyidir. Shapiro[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ekonomik açıdan ülke risk düzeyini belirlemek için dört temel kıstas tanımlamıştır:
<blockquote>1- Fiskal Risk: Devlet bütçe açıklarının GSMH'ye oranıdır.
2- Kontrollü Döviz Kuru Sistemi: Sıkı kambiyo rejimlerinin varlığı ve devalüasyon tehdidi sermayenin yurtdışına kaçmasına neden olmaktadır.
3- Üretken Olmayan Devlet Harcamaları:
Dış borca bağımlı büyüme gösteren bir ülke tarafından alınan kredilerin
çoğunlukla tüketimi sübvanse etmesi ülke riskini artırır.
4- Ülke Kaynakları: Bir ülkenin doğal[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] finansal ve işgücü kaynaklarının yetersizliği ve/veya bunların etkin kullanılmaması ülke riskini artırır.
</blockquote>Euromoney tarafından ülke riski hesabı aşağıdaki kriterlere göre yapılmaktadır:
<blockquote>1- Analitik Göstergeler: Borç Servisi / İhracat[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Ödemeler Dengesi / GSMH ve Dış Borç / GSMH oranları ekonomik gösterge olarak alınır.
2- Kredi Göstergeleri: Ülkenin genel kredibilitesini belirlemek üzere ödeme kayıtları ve yeni geri ödeme planları incelenir.
3- Piyasa Göstergeleri: Tahvil piyasalarında tahvil ihraç edebilme kabiliyeti[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kısa vadeli finansman temin edebilme gücü ve ülkenin likidite yapısı incelenir.
</blockquote>Bunların yanı sıra[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
ülke riskini belirleyen çok önemli bir kriter de siyasi istikrar ve
öncelikle iç ya da dış sıcak çatışma riskidir. Örneğin Türkiye'deki
yabancı yatırımcıların Ekim 1997 sonunda gerek hisse senedi gerekse
tahvil bono piyasalarında yüklü satışlara geçmelerinin ardında[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] faizlerdeki yükselme ve dünya borsalarında yaşanan krizin yanı sıra[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Ege ve Kıbrıs sularının ısınmasının getirdiği tedirginlik ve risk algılaması yatmaktaydı.
Ayrıca[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
siyasal değişikliklerin sık sık gündeme geldiği ve buna bağlı olarak
parasal ve mali kararları veren otoritelerin değiştiği ülkelerin ülke
riski[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bu durumları yaşamayan ülkelere oranla çok daha yüksektir. Siyasi istikrarsızlık piyasalarda şoklara[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ekonomide dur-kalklara neden olur ve uzun vadeli tahminlerin yapılabilmesini engeller.
Her dönemde farklı 'uzun vadeli' planlar yapılır ve çoğunluğu
sonuçlanamaz. Bir süre sonra devlet tarafından açıklanan tedbirler ve
yapısal değişikliklerin inanılırlığı yok olur. Ekonomideki kısa süreli
iyiye gidişler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
bir süre sonra yaşanacak siyasal kriz veya değişiklik beklentisi
nedeniyle kredibilite sağlamamakta ve bu güvenin yeniden sağlanması
uzun bir süre alabilmektedir.
Benzeri bir durum Meksika'da 1994 yılı sonunda yaşanan krizde
görülmüştür. Tüm uluslararası sermaye piyasalarını ama özellikle Latin
Amerika ülkelerini etkileyen bu kriz[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ABD ve IMF'in müdahalesiyle atlatılabilmiştir. Ancak krizin uzun süre devam etmesi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
bu piyasalara olan güveni ciddi ölçüde sarsmıştır. Nitekim bu
piyasalara güvenin geri gelmesi uzun bir süre almıştır. Birçok uzmana
göre[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gelişmekte olan ülkelerin sermaye piyasaları[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] riskli olmalarına rağmen[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
piyasaların gelişme potansiyeli ve kar-oranı gibi temel makro verilerin
genellikle gelişmiş ülkelerdekine kıyasla genelde yüksek olması
nedeniyle portföy yatırımcılarının gözbebeği olmaya devam edecektir.
Bu iyimser görüşe karşı karamsar olanların sayısı hiç de azımsanacak gibi değildir. Bu görüşe sahip olanlar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
risk faktörünün getiri faktörünün önüne geçtiğine ve bu piyasalara
güven sağlanmadan portföy sermayelerinin buralara gelmeyeceğini
düşünmektir. Bu güven sağlansa bile[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gelen para sıcak para niteliğinde olacağından[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] o an için önemli bir finansman kaynağı olmakla birlikte süreklilik göstermeyecektir ve bu nedenle de güvenilmezdir.

C- Mikroekonomik Risk
Bu risk[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] özellikle hisse senedine yatırım yapan yatırımcılar için önemlidir. Yatırımcı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
yatırımını hangi ülkede yapacağına karar verdikten sonra hangi sektörde
ve o sektörün hangi şirketine yatırım yapacağına karar vermek
durumundadır. Bu kararı vermek için "temel analiz" yapılmalıdır ve
finansal rasyolar incelenerek[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] şirketin mali yükümlülüklerini karşılayabilme yeteneği[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] politik risklere duyarlılığı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] uluslararası rekabet gücü analiz edilmelidir.
Firmanın bulunduğu sektörün durumu da incelenmek durumundadır. Sektörün
değişmesi muhtemel mevzuattan ne yönde ve ne derecede etkileneceği[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] dışa bağımlılığı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
yönetim politikası gibi kriterler doğrultusunda mutlaka inceleme yapmak
gerekir. Ayrıca uluslararası fon yöneticileri "teknik analiz"lerin
gösterdiği doğrultuda bazı hisse senetlerine kısa vadeli yatırımlar da
yaparlar. Fakat bunlar spekülatif amaçlı ve kısa vadeli plasmanlardır
ve sıcak para niteliği taşırlar.