Giriş Tarihi : 30/03/09 Yer : İstanbul Yaş : 34 Mesajlar : 14824 Rep Puanı : 14472 Rep Gücü : 6503
Konu: Evliliğin Genel Hükümleri C.tesi Eyl. 28, 2013 10:06 am
Evliliğin Genel Hükümleri
1-EŞLERİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I-ORTAK HAKLAR:
A-ORTAK KONUTU SEÇME:
M.K.186/1 uyarınca “eşler oturacakları konutu birlikte seçerler”.Eşler kendilerine tanınmış olan seçim hakkını kullanırken ilk planda ailenin ekonomik durumunu ve ödeme gücünü dikkate almak zorundadırlar.Pek tabii seçilen konutun eşlerin ve çocukların sağlığıiş yerine ve okula ulaşma imkanları da gözden uzak tutulmamalıdır.Örneğin kalp hastası olan veya nefes alıp vermede problemi olan bir eşin şehrin en yüksek tepesinde seçilecek bir konutta oturmasını istemek insaf ve dürüstlük kurallarıyla bağdaşmaz.(1) Eşler ortak konutun seçiminde anlaşamazlarsa hakimin müdahalesine ihtiyaç duyulacaktır. Eşlerin seçeceği aile konutunun bağımsızyani tam anlamıyla kendilerine ayrılmış bir konut olması gerekir.Bu itibarla eşlerden biri diğerini kendi ana ve babasıyla birlikte oturmaya zorlayamaz(2)
B-BİRLİKTE YAŞAMA:
“Eşler birlikte yaşamakbirbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar”(M.K. 185/3)Her iki eş de evlenme sözleşmesinin yapılmasıyla karşılıklı olarak “birlikte yaşama hakkına” sahip olurlar.Eşlerin birlikte yaşaması aynı zamanda bir yükümlülüktür.
C-BİRLİĞİ YÖNETME:
M.K.m.186/2’de açıkça “birliği eşler beraberce yönetirler” denilmek suretiyle kadın erkek eşitliği sağlanmış olmaktadır.Eşlerden her biriyönetime ilişkin bir girişimde bulunmadan önce diğer eşi bilgilendirmek ve bu girişime onun da katılımını sağlamak zorundadır.Birliğin yönetimiyle ilgili işin her zaman söz konusu olabilen normal ve olağan bir iş olmasıbu zorunluluğu ortadan kaldırmaz.(3)Kadının birliğin yönetiminde söz hakkını kullanırken eşinin iş durumunu ve özellikle mali gücünü göz önünde bulundurması gerekir.
D-BİRLİĞİ TEMSİL ETME:
I-KAVRAM:Temsilbir kimsenin diğer bir kişinin adına ve hesabına hareket ederek onunla hukuki işlemleri yapması demektir.Temsilcinin yapmış olduğu hukuki işlemlerin hüküm ve sonuçları doğrudan doğruya temsilde temsil olunana ait olur. Evlilik birliğinin temsilibirliğin ihtiyaçlarının giderilmesi ve ortak yaşamın amaçlarını gerçekleştirmek üzere eşlerden birinin üçüncü kişiler ile hukuki işlemlerde bulunması anlamını ifade eder.O haldekarı veya kocanın evlilik birliğinin ihtiyaçları dışında hukuki işlemler yapmalarıörneğin avukat olan kocanın büro olarak bir yer kiralaması veya terzilik yapan karının dikiş malzemesi vs. satın alması evlilik birliğinin temsili kavramına girmez.(4)
II-KAPSAMI:
A-AİLENİN SÜREKLİ İHTİYAÇLARI İÇİN TEMSİL:
“Eşlerden her biriortak yaşamın devamı süresince ailenin sürekli ihtiyaçları için evlilik birliğini temsil eder”(M.K. 188/1)Ailenin sürekli ihtiyaçları deyimiyle hangi ihtiyaçların kastedilmekte olduğuher şeyden önce ailenin sosyal düzeyineiçinde bulunduğu ekonomik duruma ve nihayet yerel adetlere göre belirlemek gerekir.
B-AİLENİN DİĞER İHTİYAÇLARI İÇİN TEMSİL:
Bu tür ihtiyaçlara örnek olarak bir ev kiralanması;eve piyanomüzik setiderin dondurucubulaşık makinesi satın alınmasıçocuğun özel okula kaydettirilmesiotomobilyazlık ev satın alınması gibi önemli ihtiyaçlar gösterilebilir.(5) Sürekli ihtiyaçlar bakımından eşlerden her birine tek başına hareket edebilme imkanı tanınmış iken;sürekli ihtiyaçlar dışında kalan diğer ihtiyaçlar bakımından kural olarak her eşe evlilik birliğini temsil etme yetkisi tanınmamışbuna ancak diğer eşin rızası veya hakimin yetkili kılması şartıyla izin verilmiştir.
III-EŞLERİN SORUMLULUĞU:
“Birliği temsil yetkisinin kullanıldığı hallerdeeşler üçüncü kişilere karşı müteselsilen sorumlu olurlar”(M.K. 189/1)”Eşlerden her biri birliği temsil yetkisi bulunmaksızın yaptığı işlemlerden üçüncü kişilere karşı şahsi olarak sorumludur.(189/2)Bu hükümailenin diğer ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılan işlemlerle ilgilidir. Diğer ihtiyaçlardaeşlerden birinin diğerini yetkili kılması veya yargıcın haklı sebeplerle eşlerden birini yetkili kılması ya da eşin hastalığı gibi sebeplerle rızanın alınması mümkün değilse ve gecikilmesinde sakınca olan bir işlem söz konusuysaeşlerden biri tek başına birliği temsil yetkisine sahiptir.Bu hallerde de üçüncü kişilere karşı müteselsil sorumluluk vardır.İyi niyetli üçüncü kişiler belirli koşullar altında”temsil yetkisinin üçüncü kişilerce anlaşılamayacak şekilde aşılması halinde” eşler yine müteselsilen sorumludur.(6)
IV-TEMSİL YETKİSİNİN KALDIRILMASI VEYA SINIRLANDIRILMASI:
“Eşlerden biri birliği temsil yetkisini aşar veya bu yetkiyi kullanmada yetersiz kalırsa hakimdiğer eşin istemi üzerine temsil yetkisini kaldırabilir veya sınırlandırabilir.İstemde bulunan eştemsil yetkisinin kaldırıldığını veya sınırlandığınıüçüncü kişilere sadece kişisel duyuru yoluyla bildirebilir.”(M.K. 190/1)Bu eşörneğin aile konutunun bulunduğu yerde faaliyet gösteren ve kendisinin ve eşinin kendileriyle sürekli olarak alışverişte bulundukları bakkalkasapmanavbalıkçıfırıncı vs. gibi esnafa bizzat giderek eşinin bundan böyle kendileriyle hukuki işlemler yapma yetkisinin mahkemece kaldırılmış veya belli ölçüde sınırlanmış olduğunu bildirebilir.Ancak kanunumuz temsil yetkisinin kaldırılmasının veya sınırlandırılmasının iyi niyetli üçüncü kişilere karşı sonuç doğurmasınıdurumun hakimin kararıyla ilan edilmesine bağlamıştır.(M.K.190/2)Kısıtlama veya kaldırma kararı ilan edilmeden önce eşin temsil yetkisinin bulunduğunu sanarak işlem yapan üçüncü kişilerin iyi niyeti korunur.Ancakistemde bulunan eşin kişisel olarak üçüncü kişiye kısıtlama veya kaldırma kararını bildirmesi halinde deüçüncü kişi iyi niyet iddiasında bulunamaz.(7)
V-TEMSİL YETKİSİNİN GERİ VERİLMESİ:
Hakiminbir eşin birliği temsil yetkisinin kaldırılmasına veya sınırlanmasına karar vermesine yol açan durum daha sonra değişmiş veya ortadan kalkmış iseilgili eşin istemde bulunması üzerine hakimdurum ve şartların değişmiş olduğunu saptadığı takdirde evvelce verilmiş olan kaldırma veya sınırlama kararını değiştirebilir ve birliği temsil etme yetkisini söz konusu eşe geri verebilir.
II-ORTAK YÜKÜMLÜLÜKLER
A-BİRLİĞİN MUTLULUĞUNU SAĞLAMA:
Eşlerden her birievliliğin sosyalmanevi ve ahlaki amaçlarını gerçekleştirmek için elinden geleni yapmak zorundadır.Karşılıklı saygıözen ve ilgiortak hayat yolculuğunun emrettiği anlayış ve yakınlıkbirliğe mutluluk getiren vazgeçilmez şartlardır.(8) Mutluluğun sağlanması bakımından”eşler birbirine cinsi yakınlık göstermekle ve müsaadekar bulunmakla da yükümlüdürler.Bunu evlilik birliğinin en tabii icaplarından sayan kanun koyucubuna dair açık bir kural koymamıştır.”(9)
B-SADAKAT GÖSTERME:
Sadakat gösterme yükümlülüğünden sadece cinsel sadakati anlamak yanlış olur.Cinsel sadakatin dışında pek çok davranış;örneğin”karı kocadan birinin görevlerini yapmamak kastıyla eşini terk etmesi ya da eşinin önemli bir sırrını veya menfaatini üçüncü bir kişi yararına feda etmesi”(10) kocanın kazandığı bütün parayı içki ve kumarda tüketerek karısını ve çocuklarını yoksul bırakması;karının kocasının servetini kasten israf etmesi veya yenisi yapılsın diye eski elbiselerini yırtması da(11) evlilik birliğine karşı sadakatsizlik sayılır.
C-BİRLİKTE YAŞAMA:
Eşler evlilik birliğinin doğumuyla birlikte ortak bir hayat kurmuş olurlar.Bu itibarladır ki eşlerin beraberce seçecekleri ortak konutta kanunun deyimiyle aile konutunda birlikte oturmakortak hayatı birlikte aynı çatı altında sürdürmek yükümlülüğü de vardır.Askerliköğrenimhükümlülüktedavi ve benzeri sebeplerle birlikte yaşama belli süreyle geçici olarak mümkün olmayabilir ki bu durum kuralın istisnasını oluşturur.
D-DAYANIŞMA VE YARDIMCI OLMA:
Eşlerkarşılıklı olarak birbirlerine yardımcı ve destek olmakla ve karşılıklı dayanışma içinde bulunmakla da yükümlüdürler.Yardımcı olma veya yardım etme maddi anlamdayani parasal yardım şeklinde değilfakat manevi yardım şeklinde anlaşılmalıdır.Eşlerbirbirlerine üzüntülü anlarında destek olmalıhastalık halinde de elinden gelen özenle birbirlerine bakmalı ve teselli etmelidirler.(12)Evlilik birliğinin geçindirilmesi esasen her iki eşe de yükletilmiş olmakla beraberiçlerinden birinin ihtiyarlıkhastalık veya işsizlik gibi sebeplerle bu yükümlülüğünü gereğince yerine getirme imkanından yoksun bulunması halindediğerinin sahip olduğu imkanlar çerçevesinde ona yardımcı olması da gerekir ki bu dayanışma ve yardımcı olma yükümlülüğüne dahildir.(13)
E-ÇOCUKLARA BAKMA VE YETİŞTİRME:
Bu yükümlülük sadece öz evlatlar için değilüvey evlatlar için de söz konusudur.(M.K.338/1)Çocuklara bakma yükümlülüğüonların yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarının karşılanmasıhasta olmaları halinde tedavi ve bakımlarınıneğitim-öğretimleri için gerekli kitaparaç ve gereçlerin sağlanması gibi yükümlülükleri kapsar.
F-GİDERLERE KATILMA:
“Eşler birliğin giderlerine güçleri oranında emek ve malvarlıkları ile katılırlar.”(186/3)Ailenin geçindirilmesi için yapılması zorunlu olan harcamalarıeşler birlikte yapacaklardır.Medeni Kanunumuz bu katılımı iki şekilde düzenlemektedir:Emek ve malvarlığı...Belli bir geliri olmayan eşlergenellikle gelir getiren bir işte çalışmayan evli kadınlar birliğin giderlerine ancak emekleriyle katılma imkanını bulabileceklerdir.Memnuniyetle ifade edelim kievli kadınların emekleri ilk defa yeni Medeni Kanunumuzda değerlendirmeye alınmakta ve özellikle boşanmalarda hesaba katılmak suretiyle belirli bir geliri olmayanfakat evde ve eşinin işyerinde ya da tarlada bütün gücüyle çalışarak eşine destek olan fedakar ve cefakar kadınlarımızın mağdur olmaları önlenmektedir.(14)
G-MESLEK VEYA İŞ SEÇİMİNDE ÖZEN GÖSTERME:
“Eşlerden her birimeslek veya iş seçiminde diğerinin iznini almak zorunda değildir.Ancak meslek veya iş seçiminde ve bunların yürütülmesinde evlilik birliğinin huzur ve yararı göz önünde tutulur.”(M.K.192)O haldebu hüküm gereğinceeşlerden her biri meslek ve iş seçiminde gerekli özeni göstermekyani getirisi ve sağlayacağı menfaat ve imkanlar ne kadar yüksek ve çok olursa olsunevlilik birliğinde arzulanan huzurudirlik ve düzeni bozabilecekdiğer eşi manen sıkıntıya ya da utanca düşürebilecek bir meslek veya iş seçmekten kaçınmak zorundadır.
III-KADININ SOYADI:
Kullanılan aile isminin kuşaktan kuşağa doğumla geçmesiyle aile birliği ve bütünlüğü devam etmiş olacaktır.Aile birliğinin sağlanması için yasa koyucu eşlerden birisine öncelik tanımıştır.Kamu yararıkamu düzeni ve kimi zorunluluklar soyadının kocadan geçmesinin tercih nedeni olduğunu göstermektedir.Kaldı ki itiraz konusu kuralda aile isminin sadece erkeğin soyadına bağlanacağı öngörülmemektekadının başvurusu durumunda kocanın soyadıyla birlikte kızlık soyadını da kullanma imkanı bulunmaktadır. “Evli kadınlarevlilik devam ettiği sürece kocanın soyadını taşımakla yükümlü olupevlilik sona ermedikçe soyadlarını değiştiremezler.Mahkemenin soyadı değişikliğine ilişkin kararı yasaya aykırılık oluşturur.”(15)
IV-EŞLERİN HUKUKİ İŞLEMLERİ:
A-EŞLERİN SERBESTLİĞİ İLKESİ:
Hukuki işlemlerde eşlerin serbestliği ilkesi ya da sözleşme özgürlüğü ilkesi geçerlidir.Bu ilke M.K. m.193’de açıkça ifade edilmiştir:”Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça eşlerden her biri diğeri ve üçüncü kişilerle her türlü hukuki işlemi yapabilirler.”
B-SERBESTLİK İLKESİNİN İSTİSNALARI:
1-Aile Konutu İle İlgili İşlemler:
“Aile konutueşlerin bütün yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdiğiyaşantısına buna göre yön verdiğiacı ve tatlı günleri içinde yaşadığıanılarla dolu bir alandır.”(16)Eşlerin sürekli olarak oturmadığızaman zaman veya hafta sonlarında ya da yaz tatillerinde oturduğu dağ evleri veya yazlıklar ile tarımsal faaliyetlerin yürütüldüğü aylarda kaldıkları bağbahçe ve çiftlik evlerini aile konutu olarak nitelendirmek mümkün değildir.Aynı şekilde hukuken evli sayılmayan bir erkek ile kadının birlikteliklerini sürdürdükleri konut da aile konutu kavramına girmez.(17)
a-)Aile konutu mülkiyetinin eşlerden birine ait olması:
Aile konutueşlerden birinin mülkiyetini evlenmeden önce edinmiş olduğu veya evliliğin devamı süresinde karşılıklı veya karşılıksız kazanma yoluyla edinmiş olduğu bir taşınmaz isekonutun maliki olan bu eş diğer eşin açık rızası bulunmadıkça konutu başkalarına devredemez veya üzerindeki hakları sınırlayamaz(M.K. 194/1) Ancak kanun koyucu bu kısıtlamanın yanında diğer eşin rızasını sağlayamayan eşe hakime başvurma hakkını tanımaktadır.GerçektenM.K.194/2 uyarınca rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmaksızın kendisine rıza verilmeyen eşhakimin müdahalesini isteyebilecektir. Kanun koyucu aile konutu olarak özgülenen taşınmazın maliki olmayan diğer eşi de korumayı ihmal etmemişkendisine “tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini isteme hakkını” tanımıştır.(M.K.194/3)Söz konusu eştapu kütüğüne gerekli şerhi verdirmek suretiyle aile konutuyla ilgili hukuki işlemlere girişmek isteyen üçüncü kişilerin iyi niyet iddialarını da önceden önlemiş olacaktır.
b-)Aile konutunun kira sözleşmesiyle sağlanmış olması:
Kiracı eşin diğer eşin açık rızası olmamasına karşın kira sözleşmesinin feshine ilişkin irade açıklaması hiçbir hukuki sonuç doğurmayacaktır.Kiracı eş sözleşmenin feshini sağlayabilmek için mutlaka diğer eşin açık rızasını almak zorundadır.(M.K.194/1).Pek tabii kanun koyucu bu halde de diğer eşin hiçbir haklı ve inandırıcı sebep olmamasına karşın rızasını açıklamaktan kaçınması durumunda kiracı eşe hakime başvurma imkanı tanımaktadır.(M.K. 194/2).Aile konutu eşlerden biri tarafından kira sözleşmesiyle sağlanmış bulunuyorsasözleşmenin tarafı olmayan diğer eşkiralayana yapacağı ihbarla kira sözleşmesinin tarafı haline gelir.(M.K.194/4).Bu yolla kiracı sıfatına sahip olan eş diğer eşle birlikte kiralayana karşı müteselsilen sorumlu duruma gelmektedir.
2-Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması:
Eşler arasındaki hukuki işlemlerde serbestlik ilkesine getirilen ikinci istisnaM.K.199 hükmünde söz konusu olmaktadır.Çoğu olaylardan ayrılık veya boşanmaya kararlı olan koca sırf kadına nafaka ya da tazminat ödememek için mevcut mallarını başkalarına devretme yoluna gitmekte nafaka ya da tazminat hükmü alan kadın kocadan icra yoluyla herhangi bir tahsilat yapamamaktadır.Bu hüküm sayesinde hakimeşlerin tasarruf yetkisinin sınırlanmasına yönelik önlem niteliğinde olmak üzerebu tür tasarrufların diğer eşin rızasına bağlı olduğuna karar verebilecektir.(18)Bu durumda hakim gerekli önlemleri de alacaktır.Örneğin hakim eşlerden birinin taşınmaz üzerinde tasarruf yetkisini kaldırırsa kendiliğinden durumun tapu kütüğüne şerh edilmesine karar verecektir.(M.K.199/23)
3-Paylı Mülkiyette Payın Devri:
Yeni Medeni Kanunumuz yasal mal rejimi olarak kabul ettiği edinilmiş mallara katılma rejiminde edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarıbu yeni rejimin temelini oluşturur.”Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallaronların paylı mülkiyetinde sayılır.”(m.222/2) Kanun eşlerden birinin paylı mülkiyet konusu olan bir maldaki payı üzerinde hukuki işlemlerde bulunabilmesiniaksine anlaşma olmadıkçadiğer eşin rızası şartına bağlamaktadır.(m.223/2).Bu hüküm emredici değildir.Eşler kendilerine ait paylar üzerinde bir eşin diğerinin rızasına ihtiyaç olmaksızın hukuki işlemler yapılabileceği konusunda anlaşabilirler.
2-EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI:
Türk kanun koyucusu evlilik birliğinin korunması amacıyla aileye müdahale etmekte bir sakınca görmemiş ve Medeni Kanuna hakimin bu konuda gerekli önlemleri almasını mümkün kılacak hükümler koymuştur.Mamafih hemen belirtelim ki hakimevlilik birliğinin korunması amacına yönelik önlemleriancak eşlerden her birinin ayrı ayrı veya her iki eşin birlikte istemde bulunması üzerine alabilir;yoksa hakimin re’sen kanunun öngördüğü önlemleri almak yetkisi yoktur. Aile Medeni Kanunun dışında özel bir kanun olan 14.1.1998 tarihli ve 4320 sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun ile de ayrıca korunmaktadır.(19) I-HAKİMİN MÜDAHALESİ:
A-ŞARTLARI:
M.K. m. 195’e göre”evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi halindeeşler ayrı ayrı veya birlikte hakimin müdahalesini isteyebilirler.”
1-Evlilik Birliğinden Doğan Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi
Eşlerden biri kendisinden yerine getirmesi istenen yükümlülüklerin herhangi birini yerine getirmekten kaçınırsa veya gereği gibi yerine getirmeyecek olursaörneğin çocukların bakımı ve yetiştirilmesi konusunda gerekli çaba ve özeni göstermezonların bilgili ve iyi ahlaklı birer kişi olarak hayata hazırlanmasında hiçbir çaba sarf etmezsediğer eş hakimden bu konuda gereken önlemi alması isteminde bulunabilir. Ancak evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin bir eş tarafından bir defa hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi yeterli olmayıp bu eşin ilerde de böyle hareket edeceği kuvvetle muhtemel olmalıdır.Davranış biçiminin belli bir önem ve ağırlıkta olması da gerekir.Fakat mutlaka bir boşanma sebebi oluşturacak ağırlıkta olmasına da lüzum yoktur.(20) Eşlerden birinin kendisine düşen yükümlülüğü yerine getirmemesininkendi kusurundan ileri gelmiş olmasının gerekip gerekmediği konusu doktrinde tartışmalıdır.Bazı yazarlara göre kanun burada yükümlülüğünü yerine getirmeyen eşin kusurunu aramıyor;bu haller kusursuz da olabilir.(21)Yükümlülüğün yerine getirilmemesinin kusura dayanması gereklidir.Örneğinhaksız olarak işinden çıkarılmış ve işsiz kalmış olan erkeğin evlilik birliğinin giderlerine katılma yükümlülüğünü bir süre yerine getirememesi veya ağır bir hastalık geçirmekte olan kadının bir süre birliğin yönetimine tam anlamıyla katılamaması gibi hallerde(22)koca veya karının yükümlülüklerini yerine getirmemiş oldukları söylenemez.
2-Önemli Bir Konuda Uyuşmazlığa Düşülmesi:
Medeni Kanunumuz eşlerin evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşmeleri halini de hakimin müdahalesini isteyebilme sebebi saymaktadır.Evlilik birliğine ilişkin önemli pek çok konu vardır.Bunlara aile konutunun birlikte seçimievlilik devam ederken doğan çocuğun ön adının konmasıçocukların mesleki eğitim alanının kararlaştırılmasıayırt etme gücüne sahip fakat ergin olmayan çocuğun ergin kılınmasınanişanlanmasına ve evlenmesine izin verilmesiaile konutunun donatılmasında eşyaların seçimi gibi konular örnek gösterilebilir.(23)
B-GÖREV VE YETKİ:
4787 sayılı Aile Mahkemelerinin KuruluşGörev ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 4. maddesi bu konularda aile mahkemesinin görevli olacağını öngörmüştür. M.K. m. 201 uyarınca”Evlilik birliğinin korunmasına yönelik önlemler konusunda yetkili mahkemeeşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesidir.Eşlerin yerleşim yerleri farklı ve her ikisi de önlem alınması isteminde bulunmuş iseyetkili mahkeme ilk istemde bulunan eşin yerleşim yeri mahkemesidir.”
C-HAKİMİN ALACAĞI ÖNLEMLER:
1-Uyarıda BulunmaUzlaştırmaya Çalışma: Hakimörneğin çocuklarına ve geliri olmayan karısına bakmayan kocaya bakım ödevini yerine getirmesini veya içki ve kumara düşkün kocaya kötü huyunu bırakarak yaşayışını düzeltmesini;kocasına ve çocuklarına gerekli ilgi ve özeni göstermeyenonları ihmal eden karıya birliğin yönetiminden kocası ile birlikte kendisinin de sorumlu olduğunubu sebeple eğlenceyi bırakıp ev işleriyle uğraşmasını ihtar eder.Hakiminsadece kanunda öngörülen önlemleri almakla yetkili kılınmasıevlilik birliğine ve yükümlülüğünü yerine getirmeyen eşin kişilik alanınakanunda yazılı olmayan bir takım önlemlerle aşırı müdahalelerde bulunmayı önlemek maksadına dayanıyor.(24) Hakimeşler arasında doğan anlaşmazlığın veya uyuşmazlığın ancak bir uzmanın katkısıyla giderilebileceğini saptarsaeşlere razı oldukları takdirde konuyu görüşmek üzere bir uzman davet edebileceğini söyler.Hakimin böyle bir konuda uzman kişilerin yardımını isteyebilmesiancak her iki eşin de ortak rızasıyla mümkündür.
2-Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi:
Eşlerden biriortak hayat sebebiyle kişiliğiekonomik güvenliği veya ailenin huzuru ciddi biçimde tehlikeye düştüğü sürece ayrı yaşama hakkına sahiptir.(M.K.m.197/1)Böyle bir durum ortaya çıktığında ayrı yaşamak için ayrıca hakimden izin almak gerekmez.(25)Ancak meskende kimin kalacağıkimin çıkacağıhangi eşyaların ***ürüleceğiçocukları kimin alacağınafaka meselelerinden dolayı çıkabilecek anlaşmazlıkları halletmek ve ileride ayrı yaşamanın bir terk sayılmaması için haklı sebeplere dayandığını tespit ettirmek bakımından hakime müracaatta fayda vardır.(26) Meselakocasına kızan kadının kocasının ticarethanesinde sürekli olarak sahte fatura düzenlediğinibelgelerde tahrifat yapmak suretiyle vergi kaçırdığını orada burada pervasızca yayması veya kocanın karısını başkalarının önünde dövmesi ya da ağır ve yakışıksız bazı sözlerle küçük düşürücü davranışlarda bulunmasıbir eşin kişiliğini ciddi biçimde tehlikeye düşüren örnekler olarak gösterilebilir.Hatta Yargıtay’a göre bir kocanın karısını aynı çatı altında metresiyle birlikte oturmaya zorlaması haysiyet kırıcı bir davranıştır ve kadın için kişiliğini zedeleyen bir olgudur.Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında aynen “Davalı kocanın davacıyı kendisiyle karı-koca gibi yaşamakta olduğu bir kadınla beraber bir evde yaşatmasımedeni insanların anlayış ve görüşleri bakımından haysiyet kırıcı bir durumdur.Davacı kadın böyle bir durumda yasanın sözü geçen maddesine dayanarak ayrı bir konut isteyebilir.” demiştir.(27)Aynı şekilde kocanın başka kadınlarla ilişki kurması(28)karısını kötü şöhretle tanınmış evler civarında oturmaya zorlaması(29) gibi örnekler de bir eşin kişiliğinin ciddi surette tehlikeye girmesi veya onurunun ciddi ölçüde kırılması olarak nitelendirilebilir. Ortak hayatın devamı yüzünden eşlerden birinin ekonomik güvenliğinin tehlikeye girmesine örnek olarak”sarhoş veya düşüncesiz bir kocanınevde terzilik yapan karısının müşterilerine sarkıntılık yapmasıonlara cinsel tacizde bulunması” verilebilir.(30) Her ailede görülebilecek tartışmalarınçok çabuk unutulabilecek kırgınlık ve alınganlıkların ailenin huzurunu ciddi surette tehlikeye düşürdüğü kolaylıkla söylenemez.Konunun kendisine yansıtılması durumunda hakimileri sürülen sebebin ailenin huzurunu ciddi surette tehlikeye düşürücü nitelikte olup olmadığını incelemeli ve eğer birlikte yaşamaya ara verme haklı bir sebebe dayanıyorsao zaman gerekli önlemleri almalıdır.(M.K.m.197/2)Birlikte yaşamaya ara verilmesi haklı bir sebebe dayanıyorsaayrılan eşortak konutu “terk ettiğinden” bahisle boşanma davası açılamaz.(31) Hakimbirlikte yaşamaya ara verilmesi durumundaçocukların ayrı yaşayan eşlerden hangisinin yanında kalacağıçocuk yanında kalmayan eşin onunla nasıl ve ne zaman kişisel ilişki kuracağı hakkındaki önlemleri de alacaktır. 3-Parasal Katkının Belirlenmesi:
Eşlerden birinin istemde bulunması üzerine hakimailenin geçimi için eşlerden her birinin yapacağı parasal katkıyı belirler.(M.K.m.196/1)Bu katkılar geçmiş bir yıl ve gelecek yıllar için istenebilir.(M.K.m.196/3)M.K.m.196/2 hükmü uyarınca hakimkatkı miktarının belirlenmesinde eşin ev işlerini görmesiçocuklara bakmasıeşinin iş yerinde karşılıksız çalışması gibi hususları dikkate alacaktır.
4-Borçlulara Emir Verme:
Eşlerden birisürekli ve muntazam bir geliri olduğu halde birliğin giderlerine katılma yükümlülüğünü yerine getirmezsehakim bu eşin borçlularına ödemeyi tamamen veya kısmen diğer eşe yapmalarını emredebilir.(M.K.m.198) Eğer eşlerden biri birliğin giderlerine malvarlığı ile katılma imkanından yoksun iseörneğin aile dışında çalışmayan karı veya işsiz kalmış olan koca parasal bir gelire başka yollardan da sahip bulunmuyorsaonun hakkında borçlulara emir verme önleminin alınmasına imkan yoktur.M.K.m.198 hükmünün uygulanmasında borcun mahiyeti önemli değildir.Alacağın sözleşmeden veya haksız fiilden doğmuş olmasının hiç önemi yoktur.(32)Örneğin bir fabrikanın muhasebecisi sefih ve ayyaş olup aile ödevlerini ihmal ediyorsahakim karının talebi üzerinemuhasebecinin ücretinden bir kısmının her ay karısına ödenmesini fabrika idaresine emredebilir.(33)Hakimin emir vermesiyle birlikte artık eşin bu alacakları üzerindeki tasarruf yetkisi de kalkmış olur.(34)Borçlulara karşı dava açmak ve icra takibinde bulunmak yetkisi bundan böyle istemde bulunmuş olan eşe ait olur.
5-Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması:
Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan mali bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektirdiği ölçüdeeşlerden birinin istemi üzerine hakimbelirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun (istemde bulunan eşin) rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir.(M.K.m.199/1) Hakimin evlilik birliğinin korunması amacıyla alacağı önlemler geçici mahiyettedir.(M.K.m.200)Önlemlerin değiştirilmesitamamlanması veya kaldırılması konusunda yetkili mahkemeönlem kararını veren mahkemedir.Ancakher iki eşin de yerleşim yeri değişmişseyetkili mahkemeeşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesidir.(M.K.m.201/3)
D-4320 SAYILI AİLENİN KORUNMASINA DAİR KANUNA GÖRE ALINABİLECEK TEDBİRLER:
a-)Şiddet Uygulamaması ve Korkuya Yönelik Davranışlarda Bulunmaması KonusundaKusurlu Eşin Uyarılması (Ailenin Korunmasına Dair Kanun m.1/1/a)
Müşterek konutortak yerleşim yeri olarak kullanılan konut olabileceği gibiöyle olmayanancak ailenin belli bir amaçla belirli bir süre ortaklaşa kullandığı başka bir konut da olabilir.Örneğin aile içi şiddet olayıailenin tatilini geçirdiği bir yazlık evde veya bağ ya da yayla evinde gerçekleşmişse ve ailenin diğer bireyleri bir süre daha orada kalmayı planlıyorsatedbir kararı aile konutu sayılmayan bu konut için de verilebilir.Müşterek konutkusurlu eşin tek başına mülkiyeti altında olsa veya bu konuta ilişkin kira sözleşmesinin tarafı kusurlu eş olsa dahi yargıçbu konutun diğer eş ve çocuklara geçici bir süre ile tahsisine hükmedebilecektir.(35)Bu tedbire hükmeden yargıçgerekli gördüğü takdirdezarar gören eş ve çocuklar lehine tedbir nafakasına da hükmeder.
c-)Diğer aile bireylerine ait eşyalara zarar vermemesi konusundakusurlu eşin uyarılması (A.K.D.K.m.1/1/c)
d-)Diğer aile bireylerini iletişim vasıtalarıyla rahatsız etmemesi konusundakusurlu eşin uyarılması (A.K.D.K.m.1/1/d)
e-)Kusurlu eştensilah ve benzeri araçlarını zabıtaya teslim etmesinin istenmesi(A.K.D.K.m.1/1/e)
f-)Alkollü veya uyuşturucu kullanmış olarak ortak konuta gelmemesi ve ortak konutta bu maddeleri kullanmaması konusundakusurlu eşin uyarılması
g-)Kanunda öngörülmüş tedbirlere benzer tedbirler başvurulması(A.K.D.K.m.1/1):
Hakimin bu tedbirlere başvurabilmesi için mutlaka eşlerden birinin istemde bulunmasına gerek yoktur.4320 sayılı kanuna göre”…eşlerden birinin veya çocukların veya aynı çatı altında yaşayan diğer aile fertlerinden birinin aile içi şiddete maruz kaldığını kendilerinin veya Cumhuriyet Başsavcılığının bildirmesi halinde…”(A.K.D.K.m.1/1) hakim re’sen kanunda öngörülmüş tedbirlerden birinebirkaçına veya bunlara benzer tedbirlere başvurabilecektir.(36) Hakim Tarafından Alınan Koruma Kararına Uyulmamasının Yaptırımı:
Mahkeme tarafından verilen tedbir kararına uymamanın yaptırımı olarak hapis cezası öngörülmüştür.Fiil başka bir suç oluştursa dahitedbir kararına aykırı davranan kusurlu eşayrıca 3 aydan 6 aya kadar hapis cezasına çarptırılır.(A.K.D.K.m.2/4) Tedbir kararına uyulmadığını tespit eden zabıta kuvvetlerizarar görenlerin ayrıca şikayet dilekçesi vermelerine gerek kalmadan re’sen soruşturma tutanağını en kısa zamanda Cumhuriyet Başsavcılığına iletir.(A.K.D.K.m.2/2) Cumhuriyet Başsavcılığı tedbir kararına uymayan eş hakkında Sulh Ceza Mahkemesinde kamu davası açar.Bu dava yer ve zaman kaydına bakılmaksızın 3005 sayılı Meşhut Suçların Muhakeme Usulü Kanunu hükümlerine göre görülür.(A.K.D.K.m.2/3)
DİPNOTLAR:
(1)Nihat Akın;Aile Hukuku—S.104 (2)2.H.D. 29.9.19867431/7999YKD. 1987Sayı 4S. 523 (3)Nihat Akın; Aile Hukuku—S. 105 (4)Velidedeoğlu S. 110;Schwarz S.184;Tekinay S. 303;Tandoğan S. 117;Saymen/Elbir S. 130;Feyzioğlu S. 189;Öztan S. 134 (5)Nihat Akın;Aile Hukuku—S. 119 (6)Nihat Akın;Aile Hukuku—S. 121 (7)Aydın Zevkliler-Ayşe Havutçu;Medeni Hukuk—S. 242 (8)TekinayS. 297 (9)VelidedeoğluS. 97;ZevklilerS. 711;Köprülü/KanetiS. 112;Öztan S. 106 (10)TekinayS. 298;Oğuzman/DuralS. 150 (11)VelidedeoğluS. 97 (12)TekinayS. 98 (13)TekinayS. 299;VelidedeoğluS. 98;Saymen/ElbirS. 124;FeyzioğluS. 184;ZevklilerS. 712 (14)Nihat Akın;Aile Hukuku—S. 109 (15)18.H.D. 25.11.2002 9072/11605RG. 26.12.2002 Sayı 24975 (16)Gerekçe S. 382 (17)Ahmet Kılıçoğlu;Türk Medeni Kanununda Diğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler ve Yasal Alım HakkıAnkara 2002;Şükran Şıpka;Türk Medeni Kanununda Aile Konutu İle İlgili İşlemlerde Diğer Eşin Rızasıİstanbul 2002. (18)GerekçeS. 384 (19)RG. 17.1.1998sayı 23233.;Serkan Ayan;Evlilik Birliğinin KorunmasıAnkara2004. (20)TandoğanS. 131;Saymen/ElbirS. 146. (21)Saymen/ElbirS. 146.;Köprülü/KanetiS. 124. (22)TekinayS. 338. (23)Nihat Akın;Aile Hukuku—S. 125. (24)TekinayS. 340. (25)VelidedeoğluS. 125;Saymen/ElbirS. 147;TekinayS. 341;TandoğanS. 133;SchwarzS. 197;OğuzoğluS. 161;BerkiS. 143;GöktürkS. 339;FeyzioğluS. 180;Köprülü/KanetiS. 126. (26)TandoğanS. 133;SchwarzS. 197. (27)HGK. 25.11.1964 2/1014/672Olgaç 1967S. 176. (28)HGK.21.4.19712-814/269İst.Bar.Der.1971S.624.Buna karşılık2.HD.kocanın başka bir kadınla ilişki kurmasını karı için şöhreti tehlikeye düşüren bir hal olarak kabul etmemektedir.2.HD. 12.12.19727557/7060İst.Bar.Der.1973S.448. (29)BerkiS. 143;OğuzoğluS. 161;TandoğanS. 133;GöktürkS. 339 (30)VelidedeoğluS. 126. (31)VelidedeoğluS. 125;Köprülü/KanetiS.126. (32)Nihat Akın;Aile Hukuku—S. 132. (33)VelidedeoğluS. 126/127. (34)TandoğanS. 134.;VelidedeoğluS. 128;Saymrn/ElbirS. 148;ArsebükS. 709;FeyzioğluS. 207. (35)Aydın Zevkliler-Ayşe Havutçu;Medeni Hukuk—S. 253.
Konu: Evliliğin Genel Hükümleri 
