///Mustafa Kemal Atatürk'ün Ayrıntılı Hayatı..\\\

Mustafa Kemal'in
Hayatı

Mustafa Kemal Atatürk 1881 yılında
Selânik’te Kocakasım Mahallesi, Islâhhâne Caddesi’ndeki üç katlı pembe
evde doğdu. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Baba
tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve
Aydın’dan Makedonya’ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Annesi
Zübeyde Hanım ise Selânik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş
eski bir Türk ailesinin kızıdır. Milis subaylığı, evkaf katipliği ve
kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zübeyde Hanım’la
evlendi. Atatürk’ün beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü, sadece
Makbule (Atadan) 1956 yılına değin yaşadı.
Küçük Mustafa öğrenim çağına gelince Hafız Mehmet
Efendi’nin mahalle mektebinde öğrenime başladı, sonra babasının
isteğiyle Şemsi Efendi Mektebi’ne geçti. Bu sırada babasını kaybetti
(1888). Bir süre Rapla Çiftliği’nde dayısının yanında kaldıktan sonra
Selânik’e dönüp okulunu bitirdi. Selânik Mülkiye Rüştiyesi’ne kaydoldu.
Kısa bir süre sonra 1893 yılında Askeri Rüştiye’ye girdi. Bu okulda
Matematik öğretmeni Mustafa Bey adına “Kemal” i ilave etti. 1896-1899
yıllarında Manastır Askeri İdâdi’sini bitirip, İstanbul’da Harp Okulunda
öğrenime başladı. 1902 yılında teğmen rütbesiyle mezun oldu., Harp
Akademisi’ne devam etti. 11 Ocak 1905′te yüzbaşı rütbesiyle Akademi’yi
tamamladı. 1905-1907 yılları arasında Şam’da 5. Ordu emrinde görev
yaptı. 1907′de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu. Manastır’a III. Ordu’ya
atandı. 19 Nisan 1909′da İstanbul’a giren Hareket Ordusu’nda Kurmay
Başkanı olarak görev aldı. 1910 yılında Fransa’ya gönderildi. Picardie
Manevraları’na katıldı. 1911 yılında İstanbul’da Genel Kurmay Başkanlığı
emrinde çalışmaya başladı.
1911 yılında İtalyanların Trablusgarp’a hücumu ile
başlayan savaşta, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve
Derne bölgesinde görev aldı. 22 Aralık 1911′de İtalyanlara karşı Tobruk
Savaşını kazandı. 6 Mart 1912′de Derne Komutanlığına getirildi.
Ekim 1912′de Balkan Savaşı başlayınca Mustafa Kemal
Gelibolu ve Bolayır’daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve
Edirne’nin geri alınışında büyük hizmetleri görüldü. 1913 yılında Sofya
Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken 1914 yılında yarbaylığa
yükseldi. Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915′te sona erdi. Bu sırada I.
Dünya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda
kalmıştı. Mustafa Kemal 19. Tümeni kurmak üzere Tekirdağ’da
görevlendirildi.
1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı’nda, Mustafa Kemal
Çanakkale’de bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine
“Çanakkale geçilmez! ” dedirtti. 18 Mart 1915′te Çanakkale Boğazını
geçmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince
Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915′te
Arıburnu’na çıkan düşman kuvvetlerini, Mustafa Kemal’in komuta ettiği
19. Tümen Conkbayırı’nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu başarı üzerine
albaylığa yükseldi. İngilizler 6-7 Ağustos 1915′te Arıburnu’nda tekrar
taarruza geçti. Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 9-10 Ağustos’ta
Anafartalar Zaferini kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos’ta Kireçtepe, 21
Ağustos’ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. Çanakkale Savaşlarında
yaklaşık 253.000 şehit veren Türk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine
karşı korumasını bilmiştir. Mustafa Kemal’in askerlerine “Ben size
taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!” emri cephenin kaderini
değiştirmiştir.
Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları’dan sonra 1916′da
Edirne ve Diyarbakır’da görev aldı. 1 Nisan 1916′da tümgeneralliğe
yükseldi. Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlis’in geri alınmasını
sağladı. Şam ve Halep’teki kısa süreli görevlerinden sonra 1917′de
İstanbul’a geldi. Velihat Vahidettin Efendi’yle Almanya’ya giderek
cephede incelemelerde bulundu. Bu seyehatten sonra hastalandı. Viyana ve
Karisbad’a giderek tedavi oldu. 15 Ağustos 1918′de Halep’e 7. Ordu
Komutanı olarak döndü. Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı
savunma savaşları yaptı. Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından bir gün
sonra, 31 Ekim 1918′de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi.
Bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 1918′de İstanbul’a gelip
Harbiye Nezâreti’nde (Bakanlığında) göreve başladı.
Mondros Mütarekesi’nden sonra İtilaf Devletleri’nin
Osmanlı ordularını işgale başlamaları üzerine; Mustafa Kemal 9. Ordu
Müfettişi olarak 19 Mayıs 1919′da Samsun’a çıktı. 22 Haziran 1919′da
Amasya’da yayımladığı genelgeyle “Milletin istiklâlini yine milletin
azim ve kararının kurtaracağını ” ilan edip Sivas Kongresi’ni toplantıya
çağırdı. 23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 - 11
Eylül 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresi’ni toplayarak vatanın
kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı. 27 Aralık 1919′da
Ankara’da heyecanla karşılandı. 23 Nisan 1920′de Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nin açılmasıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması yolunda önemli
bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına Mustafa Kemal
seçildi Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla
sonuçlanması için gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı.
Türk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 1919′da Yunanlıların
İzmir’I işgali sırasında düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı. 10
Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması’nı imzalayarak aralarında Osmanlı
İmparatorluğu’nu paylaşan I. Dünya Savaşı’nın galip devletlerine karşı
önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Türkiye
Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâ-yi Milliye - ordu
bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.
Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Kurtuluş Savaşının önemli aşamaları şunlardır:
Sarıkamış (20 Eylül 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gümrü’nün (7 Kasım 1920) kurtarılışı.
Çukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş Şanlı Urfa savunmaları (1919- 1921)
I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921)
II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921)
Sakarya Zaferi (23 Ağustos-13 Eylül 1921)
Büyük Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Büyük Zafer (26 Ağustos 9 Eylül 1922)
Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylül 1921′de Türkiye Büyük
Millet Meclisi Mustafa Kemal’e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanını verdi.
Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923′te imzalanan Lozan Antlaşması’yla
sonuçlandı. Böylece Sevr Antlaşması’yla paramparça edilen, Türklere 5-6
il büyüklüğünde vatan bırakılan Türkiye toprakları üzerinde ulusal
birliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması için hiçbir engel kalmadı.
23 Nisan 1920′de Ankara’da TBMM’nin açılmasıyla Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşu müjdelenmiştir. Meclisin Türk Kurtuluş
Savaşı’nı başarıyla yönetmesi, yeni Türk devletinin kuruluşunu
hızlandırdı. 1 Kasım 1922′de hilâfet ve saltanat birbirinden ayrıldı,
saltanat kaldırıldı. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’yla yönetim bağları
koparıldı. 29 Ekim 1923′te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, Atatürk
oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı seçildi. 30 Ekim 1923 günü İsmet İnönü
tarafından Cumhuriyet’in ilk hükümeti kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti,
“Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ve “Yurtta barış cihanda
barış” temelleri üzerinde yükselmeye başladı.
Atatürk Türkiye’yi “Çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak”
amacıyla bir dizi devrim yaptı. Bu devrimleri beş başlık altında
toplayabiliriz:
1. Siyasal Devrimler:
· Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
· Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
· Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
2. Toplumsal Devrimler
· Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
· Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
· Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
· Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
· Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
· Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
3. Hukuk Devrimi :
· Mecellenin kaldırılması (1924-1937)
· Türk Medeni Kanunu ve diğer kanunların çıkarılarak laik hukuk düzenine geçilmesi (1924-1937)
4. Eğitim ve Kültür Alanındaki Devrimler:
· Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
· Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
· Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
· Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
· Güzel sanatlarda yenilikler
5. Ekonomi Alanında Devrimler:
· Aşârın kaldırılması
· Çiftçinin özendirilmesi
· Örnek çiftliklerin kurulması
· Sanayiyi Teşvik Kanunu’nun çıkarılarak sanayi kuruluşlarının kurulması
· I. ve II. Kalkınma Planları’nın (1933-1937) uygulamaya konulması, yurdun yeni yollarla donatılması
Soyadı Kanunu gereğince, 24 Kasım 1934′de TBMM’nce Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadı verildi.
Atatürk, 24 Nisan 1920 ve 13 Ağustos 1923 tarihlerinde
TBMM Başkanlığına seçildi. Bu başkanlık görevi, Devlet-Hükümet
Başkanlığı düzeyindeydi. 29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildi ve
Atatürk ilk cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa gereğince dört yılda bir
cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilendi. 1927,1931, 1935 yıllarında TBMM
Atatürk’ü yeniden cumhurbaşkanlığına seçti.
Atatürk sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet
çalışmalarını yerinde denetledi. İlgililere aksayan yönlerle ilgili
emirler verdi. Cumhurbaşkanı sıfatıyla Türkiye’yi ziyaret eden yabancı
ülke devlet başkanlarını, başbakanlarını, bakanlarını komutanlarını
ağırladı.
15-20 Ekim 1927 tarihinde Kurtuluş Savaşı’nı ve
Cumhuriyet’in kuruluşunu anlatan büyük nutkunu, 29 Ekim 1933 tarihinde
de 10. Yıl Nutku’nu okudu.
Atatürk özel yaşamında sadelik içinde yaşadı. 29 Ocak
1923′de Latife Hanımla evlendi. Birçok yurt gezisine birlikte çıktılar.
Bu evlilik 5 Ağustos 1925 tarihine dek sürdü. Çocukları çok seven
Atatürk Afet (İnan), Sabiha (Gökçen), Fikriye, Ülkü, Nebile, Rukiye,
Zehra adlı kızları ve Mustafa adlı çobanı manevi evlat edindi.
Abdurrahim ve İhsan adlı çocukları himayesine aldı. Yaşayanlarına iyi
bir gelecek hazırladı.
1937 yılında çiftliklerini hazineye, bir kısım
taşınmazlarını da Ankara ve Bursa Belediyelerine bağışladı. Mirasından
kızkardeşine, manevi evlatlarına, Türk Dil ve Tarih Kurumlarına pay
ayırdı. Kitap okumayı, müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi ve
yüzmeyi çok severdi. Zeybek oyunlarına, güreşe, Rumeli türkülerine aşırı
ilgisi vardı. Tavla ve bilardo oynamaktan büyük keyif alırdı. Sakarya
adlı atıyla, köpeği Fox’a çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık
oluşturmuştu. Akşam yemeklerine devlet ve bilim adamlarını, sanatçıları
davet eder, ülkenin sorunlarını tartışırdı. Temiz ve düzenli giyinmeye
özen gösterirdi. Doğayı çok severdi. Sık sık Atatürk Orman Çiftliği’ne
gider, çalışmalara bizzat katılırdı.
Fransızca ve Almanca biliyordu. 10 Kasım 1938 saat
9.05′te yakalandığı siroz hastalığından kurtulamayarak İstanbul’da
Dolmabahçe Sarayı’nda hayata gözlerini yumdu. Cenazesi 21 Kasım 1938
günü törenle geçici istirahatgâhı olan Ankara Etnografya Müzesi’nde
toprağa verildi. Anıtkabir yapıldıktan sonra nâşı görkemli bir törenle
10 Kasım 1953 günü ebedi istirahatgâhına gömüldü.