Yaşadığımız Yerin İklimi (Sosyal Bilgiler Dersi)

Ders:Sosyal Bilgiler
Ünite:Bölgemizi Tanıyalım
Ödev:Yaşadığınız yerdeki iklimin günlük yaşama etkileri

Karadeniz İklimi
1. Her mevsimi yağışlıdır.
2. Buradaki bol yağışları gezici minimumlar getirir, yüksek dağ yamaçları bu yağışların daha bol yağmasına imkan verir.
3. Depresyonik ve orografik yağışlar hakimdir.
4. Kıyı bölgesinde batıya bakan yamaçlar, doğuya bakan yamaçlardan daha çok yağış alır.
5. Sıcaklık şartları deniz iklimi özelliğindedir.

Ara
sıra, don olayları olur, sis belirir, kar yağar. Bu kıyı boyu
bölgesinin hemen güneyinde uzanan ve içerisine bolu, Kastamonu, Çorum,
Merzifon, Amasya, Tokat, Şebinkarahisar taraflarını alan yerleri
“Karadeniz İç Bölgesi” olarak vasıflandırmak yerinde olur. Kıyı
boyundaki nispeten dar, tam deniz iklimli bölge ile onun hemen
gerisindeki iç taraflar, Karadeniz bölgesi olarak, yağış ve sıcaklık
bakımlarından birbirinden farklı bölümler gösterir.
Kıyı boyunda farklı üç bölüm ayırt edilebilir: Doğu, Orta, Batı Karadeniz iklimi.

1. Doğu Karadeniz
İklim. Bu kesimde çok fazla yağış vardır. Kıyı boyundaki birçok yerlerde
yılda 2 metre kadar. Hemen gerideki dağlarda daha da çok. Yaz sıcakları
oldukça fazladır. Kışlar ılımlı geçer.
2. Orta Karadeniz İklimi: Yağış, bu kıyı boyu ölçüsüne göre orta derecededir ve 70-80 cm. kadardır.
3. Batı Karadeniz
İklimi: Doğu Karadeniz iklimine göre daha az yağışlı (100-120 cm.)
sıcaklık, Karadeniz boyunun öteki kesimlerine göre gerek yazın ve
gerekse kışın daha azdır.
4. Karadeniz Ardı
Bölgesi: Karadeniz iklim bölgesinin bu kıyı boyunun üç çeşidinin hemen
güneyinde, İç Anadolu iklim bölgesine doğru bir geçiş alanı başlar.
Burada, batıdan doğuya doğru gidildikçe ve Karadeniz’in etkilerinden
uzaklaşıldıkça farklı iklim yöreleri belirmiş bulunmakla beraber,
“Karadeniz kıyı boyu” ile “İç bölgeler” iklimleri arasında bir geçiş
iklimleri şeridi özelliği gösterir: Yağış maksimumu ilkbahar sonralarına
kaymış, yaz ortalarında kurakça bir süre belirmiştir.

2. AKDENİZ İKLİMİ:

Yıllık yağış
yüksek ise de (yerine göre 80-120 cm), şiddetli ve uzun yaz kurakları
vardır. Sıcaklık şartlarına ve yaz kuraklıklarına göre birbirinden
farklı üç ana tip ayırt etmek mümkündür: Asıl Akdeniz iklimi, Akdeniz
yakını dağ iklimi ve Marmara iklimi.

1. Asıl Akdeniz İklimi:
Yüksek yaz sıcakları hüküm sürer. Bu sıcakların fazla oluşunun
nedenlerinden biri, kıyı bölgesini çok yerde kuzeyden dağlarla çevrili
olması ve bu sebeple kuzey rüzgarlarını yeterince alamamasıdır. Kış
mevsimi Ege’den daha ılık geçer. Çok buharlaşma olur. Hava çok zaman
açıktır. Kar yağışı ve don olayı nadirdir. Uzun bir yaz kuraklığı
vardır. Kış, geç başlar ve ılımlı geçer. Yağış mevsimi kıştır. Bol
yağmurlar güz ortalarında başlar, ilkbahara kadar sürer. Bu iklimin
alanı, Akdeniz boyunda olup çok yerde dar bir kıyı şerididir. Bazı
yerlerinde yer şekillerine bağlı olarak genişler ve gerilere sokulur.
Dar olduğu yerlerin sebebi hemen kıyı yakınında yüksek dağların
başlamıştır. Bu iklimin bir bölümünden başka bir şey olmayan ve ona çok
benzeyen Ege bölgesinde ise, hemen hemen bütün “kıyı Ege” adı ile anılan
bölgenin içerilere sokulmuş geniş ve pek uzun ovalar bölümünü içine
alır.

2. Akdeniz Yakını Dağ İklimi:
Güney Anadolu kıyıları boyunca uzanan ve yüksekliği kıyıdan itibaren
yaklaşık olarak, 800 m.ye yükselebilen ve bölündüğü yeryüzü şekillerine
göre yer yer daralıp genişleyen kıyı boyunun yazları sıcak, kışları
ılımlı asıl Akdeniz iklim bölgesinin kemen gerisinde dik yamaçlı yüksek
dağlar uzanır (yerine göre 2000 - 3000 m. ve daha yüksek). Bu dağlar İç
Anadolu'nun 1000 - 1200 m. yüksekliğindeki düzlüklerine doğru da
çoğunca, dik yamaçlarla iner. İşte, bu iki çukur yer (Akdeniz kıyı boyu
alçak bölgesi, iç Anadolu düzlükleri alanı) arasındaki yüksek dağlık
yerler, buralardan farklı iklim özellikleri gösterirler. Bu dağlar,
birçok yerlerinde Akdeniz'e dönük olduğundan, aynı etkiler altında
bulunur ve kışın bol yağış alırlar. Ancak bu yağışlar, daha ziyade, kar
halinde olur. Kalın kar örtüleri, yılın çok zamanında yerde kaldığı
gibi, yazın da eritilememiş olanları benek benek toprağı örter. Bu
dağlar, Doğu Karadeniz Bölgesi dışında, memleketimizin en bol yağışlı
yarleridir. Yazın ise, fazla olmamakla beraber, kıyı boyunun uzun ve
şiddetli buharlaşmalarının da olduğu sıcakları yerine, yine de az bile
olsa, yağış olduğu görülür. Bu dağlık yerlerde, yüksekliğin verdiği bir
özellikle, bunaltıcı yaz sıcakları ve bu mevsimin kuraklığı
hafiflemiştir.. Bunun için bu dağlar, kıyı boyunda oturanların yazın çok
aradığı serin ve nemlice, ormanlık yaylalar (Namrun yaylası...)
alanıdır. Burada, yükseklik oranına göre, kışlar da sert olmuştur. Yine
burada kıyı boyunun.makileri ve buralara uymuş kültür bitkileri yerine,
çam ormanları ve yüksek çayırlar yer tutmuştur. Bu yüksek bölge, kurak
İç Anadolu'dan tamamen farklıdır. İşte, Akdeniz boyunca uzanan, yer yer
Ege Bölgesinde de görülen ve Akdeniz'in etkilerini alan, fakat
yüksekliği nedeniyle türlü yönlerden kıyı boyu ve alçak yerlerine
iklimlerinden önemli farklar gösteren bu dağlık alan iklimine Akdeniz
yakını dağ iklimi denilmiştir.

3. Marmara İklimi:
Çok yönleriyle, Akdeniz iklimi karakterini, bazı özellikleriyle de
Karadeniz iklim özelliğini gösterir. Nispeten sık değişen, hava
durumları vardır. Burada normal kar yağışları olur. Don olayı asıl
Akdeniz iklimine göre daha sıktır. Yaz kuraklığı burada da varsa da
nispeten hafiftir. Bu yönüyle her mevsimi yağışlı Karadeniz iklimini
andırır. Sıcaklık daha az olduğundan, buharlaşma da, asıl Akdeniz
iklimine göre, çok şiddetli değildir. Hava sık sık kapalı olur ve nispî
nemlilik çokçadır. Çok sis belirir

III. İÇ BÖLGE İKLİMLERİ:

Esas
özellikleri yarı kurak olmalarıdır. Yağış rejimi, Akdeniz’inkini
andırırsa da, bol yağışlar ilkbahardadır. Çok yerinde Mayıs en bol
yağışlı aydır. Yıllık yağış miktarı Akdeniz ikliminden çok daha azdır.
Sıcaklık bakımından olan özelliklerine ve yaz kuraklıklarına göre,
birbirinden türlü derecelerden farklı 4 iklim tipini görmek mümkündür:
Asıl İç Anadolu iklimi, İç Batı Anadolu iklimi, Göller Bölgesi iklimi ve
Güneydoğu Anadolu iklimi.

1 - Asıl İç Anadolu İklimi:
Burası bir bozkır iklimidir. Yazlar sıcak, kışlar soğuktur. Yaz
aylarında, kısa süreler içinde de olsa yağış olur. Temmuz ve Ağustos
kurak aylardır. Bu iklim en belirgin özelliğini Tuz gölü ve çevresinde
bulur. Buradan kenarlara doğru uzaklaşıldıkça, İç Anadolu kurak iklim
özelliği hafifler.

2 -İç Batı Anadolu iklimi:
Burası, yaklaşık olarak Uşak taraflarından Kütahya ve Afyon'a kadar
uzanır. Dağlık - tepelik ve yüksekliği çok yerde 800 -1000 m. olan yarı
iç bölgedir. Çok yeri Ege ve Marmara denizlerinden 100 - 200 km. uzakta
olup, ara yerde yüksekçe dağlar da vardır. Burada yağışlar, asıl Ege
Bölgesine göre daha azdır : Yıllık yağış Afyon'da 444 mm., İzmir'de 705
mm., donlu günler sayısı yılda Afyon ve Kütahya'da 95 gün, İzmir'de 8
gün, Marmara Bölgesi karma ikliminden de farklıdır. Yıllık yağış Marmara
Bölgesinin çok yerinde buradan fazladır:
Marmara'da 600-650 mm., bu iç bölgede 450-550 mm. Marmara Bölgesinde
donlu günler sayısı da bu iç bölgenin dörtte biri kadardır. Batı
Anadolu'nun bu iç bölgesinin özellikle doğu tarafları ve yüksek
düzlükleri İç Anadolu iklimine yakınlık gösterir: İç Anadolu'nun çok
yerinin aldığı yıllık yağış tutarı 300-400 mm., İç Batı Anadolu’nunki
çok yerinde 460-550 mm.’dir. Donlu günler İç Anadolu'nun çok yerinde
yılda 100-125 gün iken, burada 90-95 gün, Kıyı Ege bölgesinde sadece
5-10 gündür. Burada iç bölgelere özelliğini veren sıcaklık oynamaları ve
genel olarak karasal olma durumu vardır..

3 - Göller Bölgesi İklimi:
Burası, Antalya kıyı bölgesinin kuzeyine düşen bir iç bölgedir. Burada
dağ sıraları arasına ovalar ve göl çanakları girmiştir. Bunların çok
yerde yüksekliği 950-1100 m.’dir. Buna göre, buradaki çukurluklar bile
Antalya kıyı bölgesinden 600-700 m. yüksektir. Bu düzlükler ve göller
arasında ise yükseklikleri 1500-2000 m. den çok dağlar uzanır. İçerisine
büyük gölleri ve daha uzak çevrelerini alan Göller Bölgesi iklim
bakımından hem yanındaki İç Batı Anadolu iklimini andırır, hem de
Akdeniz ikliminin etkisi altında bulunur. Burada da Akdeniz kıyı
bölgesindeki gibi kış yağışları çok yer tutar. Hem de İç Anadolu
ikliminin bazı özelliklerini gösterir: İlkbahar yağışları da, hemen
hemen kış yağışları değerine yakındır. Yaz kuraklığı ise, Akdeniz
iklimine göre biraz daha hafiftir. Göller bölgesi iklimi bunların bir
karışımı ve İç Anadolu'ya bir geçiş alanıdır. Ayrıca burada donlu günler
sayısı, İç Anadolu’dakilere bir dereceye kadar yakın olduğu halde,
Akdeniz kıyı bölgelerinden son derece fazladır. Bir karasal oluş
özelliği ile ilgili bulunarak, Göller Bölgesinde, hemen 100 -120 km.
güneyindeki kıyı bölümüne (Antalya çevresine göre) sıcaklık oynamaları
daha çoktur.

4 - Güneydoğu Anadolu İklimi:
Burada yazlar çok sıcak (30 - 35°), kışlar İç Anadolu'ya göre daha az
soğuktur. Yıl içinde, bölgenin önemli bir kısmı Akdeniz'in nemli hava
kütlelerinin etkisi altında kalır. Böylece Akdeniz etkileri buraya
sokulmuş bulunur. Yaz kurakları belirgin ve süresi uzundur. Güneyindeki
memleketimiz dışı çöl ikliminin etkisi altında kalmıştır. Şiddetli
buharlaşmalarla çok su kaybı olur. Hava çok vakit açık olup nemlilik
azdır. Yıllık yağış miktarı İç Anadolu'ya göre çoktur (450 - 700 mm.).
Fakat sıcaklığın burada daha yüksek olması ve bundan da şiddetli
buharlaşmaların doğması nedeniyle bu miktarına rağmen İç Anadolu'dan daha kurak bulu maktadır.

IV — DOĞU ANADOLU İKLİMLERİ:

Doğu
Anadolu denizlerden uzak, deniz etkilerine karşı yüksek dağlarla çok
yerinde kapalı bir bölge olduğundan, çok karasal iklim özellikleri
gösterir. Burada sıcaklık oynamaları çok ve şiddetlidir. Kars
yaylalarında kış ile yaz aylık ortalamaları arasındaki sıcaklık oynaması
25 - 30° dir. Bölge; karlı (karla örtülü gün sayısı yaylalarda 100 -120
gün), donlu günler fazla (bu yaylalarda 150 -180 gün), çok soğuk (kış
aylarında -10° ve daha soğuk günler sayısı çok, sıcaklığın çok düşmesi
halinde -20° den aşağı düşen sıcaklıklar fazla, bazı yıllarda -40° ve
daha aşağı ve kışlar pek uzundur (yılın yarısı veya bazı yerlerde 7 - 8
ay kış).
Doğu
Anadolu çok geniştir ve içinde birbirinden farklı çeşitli bölümler ve
bunların ayrı iklimleri vardır. Öyle ki, bahçe ziraatının yapılabilmesi
için gerekli doğal şartların bulunmadığı yerlerle (Erzurum - Kars
yaylaları gibi), bahçeciliği Ege Bölgesini andıracak kadar çeşitlilik ve
zenginlik gösteren bölümleri (Elazığ, Malatya çevreleri...), Çukurova
pamuk tarlalarını hatırlatacak yerleri (Iğdır, Elazığ...) bulunan pek
geniş bir bölgedir. Böyle bir bölgedeki türlü uzanışlı yüksek dağlarla
bunlar arasındaki geniş ovaların ve havzaların bulunuşu, bölgedeki doğal
farklılıkları doğurmuştur. Bu çok geniş ve çeşitlilik gösteren bölgede,
türlü derecelerden, birbirine göre farklılıklar gösteren şu 4 bölüm
ayırt edilebilir:

1- Erzurum - Kars Yayla İklimi:
Kuzeyde yüksek düzlüklerin çok yer tuttuğu (1800 - 2000 m.) Erzurum -
Kars yaylaları. Özelliği şu : Soğuk, sert ve uzun kışlar, don olayı çok
ve uzun, karlı, yazları serin. Çok vakit taze otluk ve çayırlıkları çok.
Bu arada, Yukarı Murat dağlık - üzlük alanları da vardır. Yıllık yağış
oldukça yeter derecede (500 - 550 mm.). Karaköse'nin güneyindeki çukur
alanlarda yağış daha az (350 - 450 mm.). Kışın yeterince kar yağışlı ve
donlu günler sayısı çok (160). Sıcaklığın -40° den aşağı düştüğü
zamanlar vardır. Asıl yağmurlu mevsim ilkbahar ayları. Yaz ve güz
aylarında da yağış var. Bu çevrede bir Çukurova olarak Iğdır ovası pek
az yağışlı.

2 - Van Bölgesi İklimi:
Bu bölgenin göl ve yakın çevresini içine alan çukur bölümlerinde yağış
az (350 - 450 mm.). Gölü çevreleyen yüksek dağlarda ise bu miktar daha
fazla. Bu çevre, Erzurum - Kars yaylalarına göre daha ılımlı olup,
kışlar daha kısadır. Her ay yağış varsa da, Temmuz, Ağustos ve Eylül'de
kurakça bir süre bulunmaktadır. Sıcaklık oynamalarının çokça olduğu bu
karasal iklimde yıl içinde donlu geçen günler de çoktur (133 gün).

3 - Yukarı Fırat - Orta ve Aşağı Murat Bölümü İklimi:
Yüksekliği 1000 -1200 m. olan ovaların ve 1500 - 2000 m. lik dağların
bulunduğu bu bölge, Erzurum Kars bölgesine göre daha sıcak, Güneydoğu
Anadolu'ya göre daha serindir. Bu ikisi arasında bir geçiş özelliği
gösterir. Kışlar kısa sürer, fakat sert geçer. Yazlar ise kurak ve
sıcaktır. Kışın yağış çoğunca kar şeklindedir; Çok vakit kar yağdıktan
kısa bir süre sonra erimeye başlar. Kış ve ilkbahar kapalı, yağmurlu ve
sislidir. Yıllık yağış miktarı 400 - 450 mm.

4 - Hakkâri Dağlık Bölgesi İklimi:
Yüksek dağlık bir bölgedir. Bol yağış alır: Çok yerde 800 -1200 mm.,
yüksek yerlerde daha da fazla. Bu yağış çoğunca kar şeklinde olur.
Yağışlar en çok güz ortalarından kış sonuna kadar yağar. Temmuz,
Ağustos, Eylül kuraktır. Yaz mevsimi ve Eylül sıcak geçer. Ancak dağlık
yerler ve yaylalar serindir. Bu bölge dağlarında Türkiye'nin en büyük
buzulları ve geniş yerler tutan kalıcı kar alanları vardır.