Lozan Antlaşması, 24
Temmuz
1923 tarihinde İsviçre’nin Lausanne (Lozan) şehrinde, Türkiye
Büyük
Millet Meclisi temsilcileriyle İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya,
Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika, S.S.C.B ve
Yugoslavya
temsilcileri tarafından, Lozan Üniversitesi salonunda
imzalanmış
barış antlaşmasıdır. Lozan Antlaşması nin yazılması için
düzenlenen
Lozan Barış Konferansı 8 ay sürmüş ve Türk tarafının kayıtsız
şartsız bağımsızlık talebi nedeniyle çetin geçmiştir. Görüşmelerde
Türkiye'yi
temsil eden İsmet Paşa başkanlığındaki Lozan Barış Konferansı
üyelerinin rolü büyüktür.
I. Dünya Savaşı sonrasında İtilaf
devletlerince Osmanlı Devleti’ne
imzalatılan Sevr Antlaşmaıması
neredeyse devleti haritadan silmiş ve
egemenliğini ciddi biçimde
sınırlayan hükümlere yer vermiştir. Atatürk
önderliğinde Milli
Mücadele'ye başlayan Türk ulusu savaş meydanlarında
büyük zaferler
kazanmış ve Lozan Antlaşması ile siyasi ve hukuki alanda
tescil
etmiştir.
Uluslararası kabul pek çok yönden önem taşımaktadır.
Öncelikle,
Türkiye'nin bağımsız ve eşit bir devlet olarak
uluslararası topluma
kabul edilmesi sağlanmıştır. Lozan ile Misak-ı
Milli hedeflerine çok
büyük ölçüde ulaşılmıştır. Lozan Konferansı
sırasında kapitülasyon
olarak nitelenen ve ülkenin iç işlerine
karışma yetkisi veren
ayrıcalıklar uzun süre tartışılmıştır. Sonuçta
kapitülasyonların
kaldırılması ve Osmanlı borçlarının ödenmesinin
makul bir takvime
bağlanması kararlaştırılmıştır. Antlaşma, bu
açıdan bir ekonomik
bağımsızlık belgesi olma özelliğine de sahiptir.
Ayrıca
Lozan, yaklaşık yüzyıldır devam eden Türk-Yunan çatışmasını sona
erdirerek,
ulaşılan barışla iki ülke arasında bir denge oluşturması
bakımından
da önem taşımaktadır.
I. Dünya Savaşı sonunda galip güçlerce dikte
ettirilen ve ağır şartlara
sahip barış antlaşmaları II. Dünya
Savaşı'na zemin hazırlarken, Lozan'da
karşılıklı pazarlıkla barışın
güvencesini oluşturan bir düzenleme
yapılmıştır. Bu nedenle, savaşı
bitiren antlaşmalar içinde halen
uygulanan sadece Lozan'dır.
Tabiatıyla, bunda Türkiye'nin Atatürk'ün
belirlediği ''Yurtta Sulh,
Cihanda Sulh'' ilkesine sadık kalması ve
Lozan Antlaşmasının
hükümlerinin uygulanmasında da bu ilkeyi
gözetmesinin rolü büyüktür.
Türkiye
Cumhuriyeti'nin temel nitelikleri, Lozan Antlaşmasında da yer
almıştır.
Buna göre, ülkesi ve ulusuyla bölünmez bir bütün oluşturan
Türkiye'de
yaşayan ve Türk devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olan
herkes
eşit ve aynı haklara sahip Türk ulusunu oluşturmaktadır.
Antlaşmada
Türkiye'de yaşayan Hıristiyan kökenli Rum ve Ermeniler ile
Museviler
azınlık olarak tanımlanmış; mal, mülk ve ibadet hakları
güvence
altına alınmıştır.Antlaşma ile Türkiye ile Yunanistan arasında
nüfus
mübadelesi yapılmasına karar verilmiş, bunun sonucunda 1924
yılında
yaklaşık bir milyon Hıristiyan-Rum Yunanistan'a, beş yüz bin
Müslüman-Türk
de Türkiye'ye göç etmiştir.
Sınırlar
· Türkiye
Suriye sınırı, Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşması'na
göre
kabul ediliyor.
· Irak sınırı: Musul üzerinde antlaşma sağlanamadığı
için bu konuda
İngiltere ve Türk Hükümeti kendi aralarında görüşüp
anlaşacaklardı.
· Türk-Yunan sınırı Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda
belirlenen şekliyle
kabul edilmiştir. Meriç Nehri'nin batısındaki
Karaağaç istasyonu ve
Bosnaköy, Yunanistan'ın Batı Anadolu'da
yaptığı tahribata karşılık
alınacak savaş tazminatına karşılık elde
edilmiştir. Ayrıca Gökçeada ile
Bozcaada bizde, diğer Ege adaları
Yunanistan'da kaldı. Yunanistan, Türk
sınırına yakın olan adalarda
asker bulundurmayacaktı.
· Kapitülasyonlar: Tamamı kaldırıldı
(En büyük siyasi başarı)
· Azınlıklar: Tüm azınlıklar Türk
uyruklu kabul edilerek hiçbir
şekilde ayrıcalık tanınmayacaktı. Batı
Trakya'daki Türklerle
İstanbul'daki Rumlar dışında Anadolu ve Doğu
Trakya'daki Rumlar ve
Yunanistan'daki Türkler mübadele
edileceklerdi.
· Savaş Tazminatları: I.Dünya Savaşı nedeniyle
istenen savaş
giderlerinden kurtulunmuştur.
· Devlet
Borçları: Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu'ndan
ayrılan
devletlere bölüşüldü. Türklere düşen bölüm taksitlendirme ile
kağıt
paraya göre ödenecekti. Düyun-u Umumiye de böylece tarihe
karışmaktadır.
· Boğazlar: Boğazlar, üzerinde en çok tartışılan konudur.
Sonunda
geçici bir çözüm getirilmiştir. Buna göre askeri olmayan
gemi ve
uçaklar barış zamanında boğazlardan geçebilecekti.
Boğazların her iki
yakası askersizleştirilip, geçişi sağlamak
amacıyla uluslararası bir
kurul oluşturulmasına ve bu düzenlemelerin
Milletler Cemiyeti'nin
güvencesi altında sürdürülmesi kararı
alınmıştır.(Montrö Boğazlar
Sözleşmesi'nde değiştirilmiştir.)
·
Musul, Erbil Boğazlar ve Hatay kıbrıs ege adaları sorunları Lozan'da
çözülemeyen
sorunlardır.
Önemi
· Bir çok sınır problemi çözülerek
Türkiye'nin ve komşularının barış
içinde yaşaması sağlanmıştır.
·
Misak-ı Milli sınırları büyük ölçüde sağlanmıştır.
· Türkiye
tarihinde yeni bir dönem başlatmıştır. Sevr Antlaşması
geçersiz
kılınmıştır.
· Türk ulusu adına, I. Dünya Savaşı'nı bitiren
antlaşmadır.
· Yeni Türk devleti Dünya'daki devletlerin çoğu
tarafından kabul
görmüştür.
· Türkiye tarafından konulan
koşullara Dünya devletleri uymak zorunda
kalmışlardır.
· Türk
ulusunun tam bağımsızlığı kanıtlanmıştır.
Konu: Lozan Barış Antlaşması Ve Önemi! 
