Hz. Ebû Bekir'in Hayatı

Hz. Muhammed (s.a.s.)'in İslâm'ı tebliğe başlamasından sonra ilk iman
eden hür erkeklerin; raşit halifelerin, aşere-i mübeşşerenin ilki.
Câmiu'l Kur'an, es-Sıddîk, el-Atik lakaplarıyla bilinen büyük sahabi.

Kur'ân-ı Kerim'de hicret sırasında Rasûlullah'la beraber olmasından
dolayı, "...mağarada bulunan iki kişiden biri..." (et-Tevbe, 9/40)
şeklinde ondan bahsedilmektedir. Asıl adı Abdülkâbe olup, İslâm'dan
sonra Rasûlullah (s.a.s.)'in ona Abdullah adını verdiği kaydedilir.
Azaptan azad edilmiş mânâsına "atik"; dürüst, sadık, emin ve iffetli
olduğundan dolayı da "sıddik" lâkabıyla anılmıştır. "Deve yavrusunun
babası" manasına gelen Ebû Bekir adıyla meşhur olmuştur. Teym oğulları
kabilesinden olan Ebû Bekir'in nesebi Mürre b. Kâ'b'da Rasûlullah'la
birleşir. Anasının adı Ümmü'l-Hayr Selma, babasının ki Ebû Kuhafe
Osman'dır. Künyesi Abdullah b. Osman b. Amir b. Amir... b. Murra
...et-Teymî'dir. Bedir savaşına kadar müşrik kalan oğlu Abdurrahman
dışında bütün ailesi müslüman olmuştur. Babası Ebû Kuhafe, Ebû Bekir'in
halifeliğini ve ölümünü görmüştür. Hz. Ebû Bekir'in Rasûlullah
(s.a.s.)'den bir veya üç yaş küçük olduğu zikredilmiştir. İslâm'dan önce
de saygın, dürüst, kişilikli, putlara tapmayan ve evinde put
bulundurmayan "hanif" bir tacir olan Ebû Bekir, ölümüne kadar Hz.
Peygamber'den hiç ayrılmamıştır. Bütün servetini, kazancını İslâm için
harcamış, kendisi sade bir şekilde yaşamıştır.

Hz. Ebû Bekir, Fil yılından iki sene birkaç ay sonra 571'de Mekke'de
dünyaya gelmiş, güzel hasletlerle tanınmış ve iffetiyle şöhret
bulmuştur. İçki içmek câhiliye döneminde çok yaygın bir âdet olduğu
halde o hiç içmemiştir. O dönemde Mekke'nin ileri gelenlerinden olup
Arapların nesep ve ahbâr ilimlerinde meşhur olmuştur. Kumaş ve elbise
ticaretiyle meşgul olurdu; sermayesi kırk bin dirhemdi ki, bunun büyük
bir kısmını İslâm için harcamıştır. Rasûlullah'a iman eden Ebû Bekir
(r.a.) İslâm dâvetçiliğine başlamış, Osman b. Affân, Zübeyr b. Avvâm,
Abdurrahman b. Avf, Sa'd b. Ebî Vakkas ve Talha b. Ubeydullah gibi
İslâm'ın yücelmesinde büyük emekleri olan ilk müslümanların bir çoğu
İslâm'ı onun dâvetiyle kabul etmişlerdir.

Hz. Ebû Bekir hayatı boyunca Rasûlullah'ın yanından ayrılmamış,
çocukluğundan itibaren aralarında büyük bir dostluk kurulmuştur.
Rasûlullah birçok hususlarda onun görüşünü tercih ederdi. Umûmî ve
husûsî olan önemli işlerde ashâbıyla müşavere eden Peygamber (s.a.s.)
bazı hususlarda özellikle Ebû Bekir'e danışırdı. (İbn Haldun, Mukaddime,
206). Araplar ona "Peygamber'in veziri" derlerdi.

Teymoğulları kabilesi Mekke'de önemli bir yere sahipti. Ticaretle
uğraşıyorlar, toplumsal temasları ve geniş kültürlülükleri ile
tanınıyorlardı. Hz. Ebû Bekir'in babası Mekke eşrafındandı. Hz. Ebû
Bekir, câhiliye döneminde de güzel ahlâkı ile tânınan, sevilen bir kişi
idi. Mekke'de "eşnak" diye bilinen kan diyeti ve kefalet ödenmesi
işlerinin yürütülmesiyle görevliydi. Muhammed (s.a.s.) ile büyük bir
dostlukları vardı. Sık sık buluşur, ALLAH'ın birliği, Mekke
müşriklerinin durumu ve ticaret gibi konularda müşâvere ederlerdi. İkisi
de câhiliye kültürüne karşıydılar, şiir yazmaz ve şiiri sevmezlerdi,
daha ziyade tefekkür ederlerdi.

İslâm'ı Benimsemesi

Hz. Ebû Bekir, Hira dağından dönen Hz. Muhammed ile karşılaştığında,
Rasûlullah (s.a.s.) ona, "ALLAH'ın elçisi" olduğunu söyleyip "Yaratan
Rabbinin adıyla oku" (el-Alâk, 96/1) diye başlayan âyetleri bildirdiği
zaman hemen ona: "ALLAH'ın birliğine ve senin O'nun rasûlü olduğuna iman
ettim" demiştir. Hz. Hatice'den sonra Rasûlullah'a ilk iman eden odur.
Hz. Peygamber (s.a.s.) İslâm'ı tebliğinin ilk zamanlarında kiminle
konuştuysa en azından bir tereddüt görmüş, ancak Ebû Bekir şeksiz ve
tereddütsüz bir şekilde kabul etmiştir. Hatta Hz. Peygamber (s.a.s.),
"Bütün insanların imanı bir kefeye, Ebû Bekir'in ki bir kefeye konsa,
onun imanı ağır basardı " diye lâtif bir benzetme de yapmıştır. Mü'min
Ebû Bekir, hayatının sonuna kadar tüm varlığını İslâm'a adamış, bütün
hayırlı işlerde en başta gelmiştir.

Ebû Bekir Mekke döneminde güçlü kabilelere mensup kişileri İslâm'a
kazandırmaya çalıştı, öte yandan müşriklerin işkencelerine maruz kalan
güçsüzleri, köleleri korudu; servetini eziyet edilen köleleri satın alıp
azad etmekte kullandı. Bilâl, Habbab, Lübeyne, Ebû Fukayhe, Amir,
Zinnire, Nahdiye, Ümmü Ubeys bunlardandır. Kendisi de Mescid-i Haram'da
müşriklerin saldırısına uğramıştı. Ebû Bekir, iman ettikten sonra
İslâm'ı tebliğe gizli gizli devam ediyordu. Annesi, karısı Ümmü Ruman ve
kızı Esma da iman etmiş, fakat oğulları Abdullah, Abdurrahman ve babası
Ebû Kuhafe henüz iman etmemişlerdi. Osman b. Affan, Sa'd b. Ebî Vakkas,
Abdurrahman b. Avf, Zübeyr b. Avvâm, Talha b. Ubeydullah gibi ilk
müslümanları İslâm'a dâvet eden odur. Müşriklerin eziyetleri çoğalıp
müslümanlara yapılan baskılar arttıktan sonra Hz. Peygamber Hz. Ebû
Bekir'e de Habeşistan'a göç etmesini söylemiş ve Ebû Bekir yola çıkmış;
ancak Berkü'l-Gımâd'da Mekke'nin ileri gelen kabilelerinden İbn Dugunne
ile karşılaştığında İbn Dugunne onu himayesine aldığını ve Mekke'ye
dönmesi gerektiğini belirterek, ikisi birlikte Mekke'ye dönmüşlerdir.
Ancak şartlı olarak Ebû Bekir'i himayesine alan İbn Dugunne, Ebû
Bekir'in açıktan açığa ibadet etmesi ve inancını yaymaya devam etmesi
sebebiyle şartları yerine getirmediğini iddia ederek ona ibadetini gizli
yapmasını söylediğinde Ebû Bekir, onun himayesine ihtiyacı olmadığını,
zaten kendisine söz de vermediğini ifade etmişti: "Senin himayeni sana
iâde ediyorum. Bana ALLAH'ın himayesi yeter." Böylece onüç yıl Mekke'de
Rasûlullah'ın yanında kalan Hz. Ebû Bekir, Hz. Aişe'nin rivâyetine göre,
Rasûlullah hicret emrini alıp Ebû Bekir'e gelerek ona beraberce hicret
edeceklerini söyleyince Ebû Bekir sevinçten ağlamaya başlamıştı (İbn
Hişâm, es-Sire, II, 485).

Hz. Peygamber'in bir gecede Mekke'den Kudüs'e oradan Sidretü'l
Münteha'ya gittiği İsra ve Mirâc * hâdisesini duyan müşrikler bunu Hz.
Ebû Bekir'e yetiştirdikleri zaman; "O dediyse doğrudur." demiştir. Bu
sözünden sonra Ebu Bekir'e; ihlâslı, asla yalan söylemeyen, özü doğru,
itikadında şüphe olmayan anlamında, "Sıddık" lâkabı verildi. Kur'an
tâbiriyle, "O, ne iyi arkadaştı " (en-Nisâ, 4/69) denilebilir.

İşte o "Sıddîk" ile o "Emîn", o iki arkadaş beraberce Sevr dağındaki
mağaraya hareket ederek hicret etmişlerdir.

Hicreti

Sevr mağarasına ilk giren Hz. Ebû Bekir, (r.a.) mağarada keşif yaptıktan
sonra Rasûlullah içeri girmiştir. Ebû Bekir'in kızı Esma yolda yemeleri
için azıklarını hazırlamıştı. Onlar Mekke'den ayrılınca müşrikler her
tarafa adamlarını yollayarak aramaya başladılar. Kureyş kabilesinin
müşrikleri Ebû Cehil başkanlığında Esma'nın evini aradılar, hakaret edip
dayak attılar.

Hz. Ebû Bekir (r.a.) hicret yolculuğuna çıkarken yanına bütün parasını
almıştı. Buna rağmen kızı Esma onun nerede olduğunu, nereye gittiğini
kâfirlere söylememiştir. İz süren Mekkeli müşrikler Sevr mağarasına
kadar geldiler. Rasûlullah bu sırada Kur'ân'da anlatıldığı biçimde şöyle
diyordu: "Üzülme, ALLAH bizimledir" (et-Tevbe, 104/40). Nitekim ALLAH
ona güven vermiş, göremedikleri askerleriyle onu desteklemiştir; ALLAH
güçlüdür, hakimdir. Kâfirler tüm aramalara rağmen onları bulamadılar.
Mağarada üç gün kaldıktan sonra Medine'ye yönelen Rasûlullah ile Ebû
Bekir Kuba'ya vardılar.

Ebû Bekir mağarada kaldıkları günü şöyle anlatır: "Rasûlullah (s.a.s.)
ile beraber bir mağarada bulundum. Bir ara başımı kaldırıp baktım. O
anda Kureyş casuslarının ayaklarını gördüm. Bunun üzerine, 'Ya
Rasûlullah, bunlardan birkaçı gözünü aşağı eğse de baksa muhakkak bizi
görür' dedim. O, 'Sus ya Ebû Bekir. İki yoldaş ki, ALLAH onların
üçüncüsü ola, endişe edilir mi?' buyurdu.

Kuba'da üç gün kalan Rasûlullah ile Hz. Ebû Bekir nihayet Medine'ye
vardılar. Medine'de Hz. Ebû Bekir humma hastalığına tutuldu. Hastalık
ilerleyip yatağa düştüğünde Rasûlullah, "ALLAH'ım Mekke'yi bize sevgili
kıldığın gibi Medine'yi de bize sevgili kıl, hummayı bizden uzaklaştır'
diye dua ettiği zaman Hz. Ebû Bekir ve hasta olan diğer sahâbîler
iyileştiler. Bu aradâ Hz. Âişe ile Hz. Muhammed (s.â.s.)'in düğünleri
yapıldı. Mescidi Nebî inşâ edildi. Masrafların bir kısmını Hz. Ebû Bekir
karşıladı. Medine'de kardeşlik tesis edildiğinde Ebû Bekir'in
kardeşliği Harise b. Zeyd oldu.

Hz. Ebû Bekir Medine'de Mescidi Nebî'nin inşasına katıldı. Rasûlullah
İslâm'ı yaymak ve düşmanlar hakkında bilgi toplamak için seriyye denilen
keşif kollarını Medine dışına gönderiyor, bunlara bazen Hz. Ebû Bekir
de katılıyordu. Rasûlullah ile birlikte bizzat çarpıştığı savaşlarda
(Bedir'de, Uhud'da, Hendek'te) Ebû Bekir de yer aldı. O, Müreysi,
Kurayza, Hayber, Mekke, Huneyn, Taif gazvelerinde de bulundu.
Rasûlullah'ın bizzat idare ettiği harplere gazve denir. Ebû Bekir, bu
sözü geçen büyük savaşlardan başka, otuzdan fazla gazveye katılmıştır.
Çarpışma olmaksızın Veddan, Buvat, Bedr-i Ûlâ, Uşeyre gazveleriyle de
düşmanlar itaat altına alınmıştır. Bütün bu gazvelerde Hz. Ebû Bekir,
Rasûlullah'ın en yakınında yer almış olup onun "veziri" gibi idi.
Bedir'de, oğlu Abdurrahman müşrikler safında yer aldığında Ebû Bekir
oğluyla çarpışmıştır. Sadece o değil, Bedir'de birçok sahâbî, oğlu,
kardeşi, babası, dayısı ile çarpışmıştı. Bedir savaşı, müslümanların
İslâm'ı herşeyden üstün tuttuklarını, ALLAH için en yakınları olan
müşrikleri kan bağı veya kabile taassubu içinde kalmadan, başka
insanlardan ayırdetmeden öldürdüklerini göstermektedir. Rasûlullah'ın
bir amcası Hamza, İslâm ordusu safındayken öteki amcası Abbas, düşman
safındaydı. Yeğeni Ubeyde kendi yanındayken, öteki yeğenleri Ebû Süfyan
ve Nevfel müşriklerle beraberdi. Hattâ kızı Zeyneb'in eşi Ebû'l-As da
Rasûlullah'a karşı müşriklerle birlikte savaşıyordu.

Hicretin 9. yılında Medine'de büyük bir kıtlık oldu. Bu arada Bizans
İmparatoru, Şam'da Hicaz bölgesini istilâ etmek üzere büyük bir ordu
hazırladı. Rasûlullah, bu orduya karşı İslâm ordusunu hazırlarken,
kıtlık sebebiyle zorluklarla karşılaştı. Ebû Bekir malının hepsini bu
ordunun hazırlanmasında kullandı. Onuncu yılda "Vedâ Haccı"nda bulunan
ALLAH'ın Rasûlü, onbirinci yılda hastalandı.

Hilâfeti

Hicrî onbirinci yılda hastalanan Rasûlullah (s.a.s.) 13 Rebiyülevvel
Pazartesi günü (8 Haziran 632) vefât etti. Onun vefâtını duyan
müslümanlar büyük bir üzüntüye kapıldılar ve ilk anda ne yapmaları
gerektiğine karar veremediler. Ama o da bir ölümlüydü. Hz. Ömer, onun
Hz. Musa gibi Rabbi ile buluşmaya gittiğini, O'nun için "öldü" diyen
olursa ellerini keseceğini söylüyordu. Ebû Bekir, Rasûlullah'ın iyi
olduğu bir sırada ondan izin alarak kızının yanına gitmişti. Vefât
haberini duyar duymaz hemen geldi, Rasûlullah'ı alnından öptü ve "Babam
ve anam sana fedâ olsun ya Rasûlullah. Ölümünde de yaşamındaki kadar
güzelsin. Senin ölümünle peygamberlik son bulmuştur. Şânın ve şerefin o
kadar büyük ki, üzerinde ağlamaktan münezzehsin. Yâ Muhammed, Rabbinin
katında bizi unutma; hatırında olalım ..." dedi. Sonra dışarı çıkıp
Ömer'i susturdu ve; "Ey insanlar, ALLAH birdir, O'ndan başka ilâh
yoktur, Muhammed O'nun kulu ve elçisidir. ALLAH apaçık hakikattir.
Muhammed'e kulluk eden varsa, bilsin ki o ölmüştür. ALLAH'a kulluk
edenlere gelince, şüphesiz ALLAH diri, bâkî ve ebedîdir. Size ALLAH'ın
şu buyruğunu hatırlatırım: "Muhammed sadece bir elçidir. Ondan önce de
peygamberler gelip geçmiştir. Simdi o ölür veya öldürülürse siz
ökçelerinizin üzerinde geriye mi döneceksiniz? Kim ökçesi üzerinde
geriye dönerse ALLAH'a hiçbir ziyan veremez. ALLAH şükredenleri
mükâfatlandıracaktır" (Âl-u İmrân, 3/144). ALLAH'ın kitabı ve
Rasûlullah'ın sünnetine sarılan doğruyu bulur, o ikisinin arasını ayıran
sapıtır. Şeytan, peygamberimizin ölümü ile sizi aldatmasın, dininizden
saptırmasın. Şeytanın size ulaşmasına fırsat vermeyiniz" (İbn Hişâm,
es-Sire, IV, 335; Taberî, Târih, III, 197,198).

Hz. Ebû Bekir bu konuşmasıyla orada bulunanları teskin ettikten sonra
Rasûlullah'ın teçhiziyle uğraşırken, Ensâr, Benû Sâide sakifesinde
toplanarak Hazrec'in reisi olan Sa'd b Uhâde'yi Rasûlullah'tan sonra
halife tayini için bir araya gelmişlerdir. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Ebû
Ubeyde ve Muhacirlerden bir grup hemen Benû Saîde'ye gittiler. Orada
Ensâr ile konuşulduktan ve hilâfet hakkında çeşitli müzakereler
yapıldıktan sonra Hz. Ebû Bekir, Ömer ile Ebû Ubeyde'nin ortasında durdu
ve her ikisinin ellerinden tutarak ikisinden birine bey'at edilmesini
istedi. O, kendisini halife olarak öne sürmedi. Hz. Ebû Bekir'in
konuşmasından sonra Hz. Ömer atılarak hemen Ebû Bekir'e bey'at etti ve,
"Ey Ebû Bekir, müslümanlara sen Rasûlullah'ın emriyle namaz kıldırdın.
Sen onun halifesisin ve biz sana bey'at ediyoruz. Rasûlullah'a
hepimizden daha sevgili olan sana bey'at ediyoruz" dedi. Hz. Ömer'in bu
âni davranışı ile orada bulunanların hepsi Ebû Bekir'e bey'at ettiler.
Bu özel bey'attan sonra ertesi gün Mescid-i Nebî'de Hz. Ebû Bekir bütün
halka hutbe okudu ve resmen ona bey'at edildi. Rasûlullah'ın defni salı
günü gerçekleşirken, onun nereye defnedileceği hakkında da bir ihtilâf
meydana geldiğinde Hz. Ebû Bekir yine firasetini ortaya koydu ve "Her
peygamber öldüğü yere defnedilir" hadisini ashaba hatırlatarak bu
ihtilâfı giderdi. Rasûlullah'ın cenaze namazı imamsız olarak gruplar
halinde kılındı. Bütün bunlar olurken, Hz. Ali'nin Hz. Fatıma'nın evinde
Haşimoğulları ve yandaşları ile toplandığı ve bey'ata ilk zamanlar
katılmadığı nakledilir. Hz. Ali rivâyetlere göre, el-Bey'atü'l-Kübrâ'ya
bey'at edildiği haberini alır almaz, elbisesini yarım yamalak giydiği
halde evden fırlamış ve gidip Hz. Ebû Bekir'e bey'at etmiştir (Taberî,
Târih, III, 207). Onun aylarca Hz. Ebû Bekir'e bey'at etmediği haberleri
gerçeğe uygun olmasa gerektir. Çünkü onun Ebû Bekir'in üstünlüğünü
bildiği, onun hakkında yaptığı konuşmalar ve tarihin akışı, diğer
rivâyetlere aykırıdır.

Râsulullah'ın en yakın ashâbı arasında -hattâ Ebû Bekir ile Ömer
arasında- zaman zaman ihtilâflar, görüş ayrılıkları meydana gelmişse de
ilk iki halife zamanında da görüldüğü gibi dâima birliktelik devam
ettirilmiştir. Anlaşmazlık gibi görünen hâdiselerin birçoğunda huy ve
karakter farklılığı rol oynuyordu. Meselâ Ebû Bekir yumuşak ve sâkin
davranırken, Ömer sertlik yanlısıydı. Ama her zaman birlikte hareket
ettiler. Ebû Bekir'in yönetiminde, Hz. Ali ve Zübeyr b. Avvam Ridde
savaşlarında kararların içinde, namazlarda Ebû Bekir'in arkasında yer
almışlardır (İbn Kesir, el-Bidâye ve'n Nihâye, V, 249). Hz. Ali,
Rasûlullah'ın bir vasiyeti olsaydı ölünceye kadar onu yerine
getireceğini söylemiş (Taberî, a.g.e., IV, 236) ancak, İbn Abbas'ın
Rasûlullah hastalandığı zaman ona gidip hilâfet işini sormak istemesini
geri çevirmiştir. Yani Hz. Ebû Bekir'in halifeliğine karşı kimseden bir
çıkış olmamıştır. Zaten tabii, fıtrî, akli ve maslahata uygun olan da
onun halifeliğidir. Hz. Peygamber ölmeden önce yazılı bir ahidname
bırakmamış, ancak Hz. Ebû Bekir'in faziletine dair Mescid'de konuşmuş,
hasta yatağındayken onu ısrarla çağırtmış ve yerine İmam tâyin etmiştir.

Hz. Ebû Bekir, kendisine Rasûlullah'ın mirasından pay almak için gelen
Hz. Fâtıma'ya, "Rasûlullah'ın yaptığı hiçbir şeyi yapmaktan geri durmam"
diyerek, Fâtıma'nın peygamberin kızı olmasını dinin üstün tutulmasından
daha önemsiz görmüş ve Rasûlullah'ın yanındayken ondan ne duymuş, ne
görmüşse onu tatbik etmiştir (Taberî, III, 220). Sonraları Hz. Ali'nin
hilâfeti zamanında Fâtıma'ya -ki, Ebû Bekir'e gidip miras isterken onu
savunmuştu- mirastan hiçbir şey vermemesi de ashâbın Rasûlullah'ın
sünnetine nasıl itaat ettiklerinin delilidir (İbn Teymiye,
Minhâc'üs-Sünne, III, 230). Hz. Ebû Bekir "Rasûlullah'ın Halifesi"
seçildikten sonra Mescid'de yaptığı konuşmada, "Sizin en hayırlınız
değilim, ama başınıza geçtim; görevimi hakkıyle yaparsam bana yardım
ediniz, yanılırsam doğru yolu gösteriniz; ben ALLAH ve Rasûlü'ne itaat
ettiğim müddetçe siz de bana itaat ediniz, ben isyan edersem itaatiniz
gerekmez..." demiştir (İbn Hişâm, es-Sire, IV, 340-341; Taberî, Târih,
III, 203).

Mürtedlerle Mücadele, Irak ve Suriye Fütühatı

Hz. Ebû Bekir Rasûlullah'ın halifesi olduktan sonra, onun vefâtıyla
Arabistan'da Mekke ve Medine dışındaki bölgelerde görülen dinden dönme
hareketlerine, yalancı peygamberlere, "namaz kılarız, ama zekât
vermeyiz" diyenlere karşı savaş açtı. Esvedu'l-Ansı,
Müseylemetü'l-Kezzâb, Secah, Tuleyha gibi yalancı peygamberlerle yapılan
savaşlarla bu zararlı unsurlar yok edilmiş, isyan bastırılmış, zekât
yeniden toplanmaya ve Beytü'l-Mal'e konulup dağıtılmaya başlanmıştır.
Rasûlullah'ın hazırladığı, ancak vefâtı sebebiyle bekleyen Üsâme
ordusunu Ürdün'e yollayan Ebû Bekir, Bahreyn, Umman, Yemen, Mühre
isyanlarını bastırmıştır. İçte isyancılarla mücâdele edilirken, dışta da
iki büyük imparatorluğun, İran ve Bizans'ın ordularıyla
karşılaşılmıştır. Hîre, Ecnâdin ve Enbâr, savaşlarla İslâm diyarına
katılmış, Irak fethedilmiş, Suriye'nin de önemli kentleri ele
geçirilmiştir. Yermük savaşı devam ederken Hz. Ebû Bekir vefât etmiştir.
Onun ordusuna verdiği öğütlerde şu ibareler vardır: "Kadın, çocuk ve
yaşlılara dokunmayın, yemiş veren ağaçları kesmeyin, ma'mur bir yeri
tahrip etmeyin, haddi aşmayın, korkmayın." Gerçekten İslâm ordusu
fethettiği yerlerde kimseye zulmetmemiş, adaletiyle düşmanların
takdirini kazanmış, müslüman olmayıp da cizye vererek İslâm'ın
himayesine giren milletler huzur ve emniyet içinde yaşamışlardır.

Kur'ân-ı Kerîm'in Toplanması, "Mushaf''ın Meydana gelmesi

Hz. Ebû Bekir, Ridde harplerinde, vahiy kâtiplerinin ve kurrâ'nın
birçoğunun şehid olması üzerine, Hz. Ömer'in Kur'ân'ın toplanması
fikrine önce sıcak bakmamışsa da sonra ona hak vererek, Kur'ân
âyetlerinin toplanmasını sağlamıştır. Rasûlullah zamanında peyderpey
inen vahiy, kâtiplerce ceylan derilerine, beyaz taşlara, enli hurma
dallarına yazıldığı gibi, ashâbın çoğu da Kur'ân hâfızı idi. Ancak,
yazılı olan âyetler dağınıktı, kurrâ da azalınca Kur'ân'ın muhafazası
hususunda endişe edildi. Ebû Bekir, Zeyd b. Sâbit'in başkanlığında bir
heyet teşkil ederek, herkesin elindeki âyetleri getirmesini emretti.
Ayrıca şâhitlerle âyetler doğrulanıyor, kurrâ' ile te'kid ediliyordu.
Böylece bütün âyetler toplandı ve "Mushaf" meydana getirildi. Bu Mushaf
Ebû Bekir'den Ömer'e, ondan da kızı Hafsa'ya geçti ve Hz. Osman
zamanında çoğaltılarak Dârü'l-İslam'ın bütün vilâyetlerine dağıtıldı.

Vefâtı

Hilâfeti iki sene üç ay gibi çok kısa bir müddet sürmesine rağmen Hz.
Ebû Bekir zamanında İslâm devleti büyük bir gelişme göstermiştir. Hz.
Ebû Bekir Hicrî 13. yılda Cemâziyelâhir ayının başında hicretten sonra
Medine'de yakalandığı hastalığının ortaya çıkması üzerine yatağa düşünce
yerine Ömer'in namaz kıldırmasını istedi. Ashâbla istişâre ederek Hz.
Ömer'i halifeliğe uygun gördüğünü söyledi. Hz. Ömer'in sert ve kaba
oluşu gibi bazı itirazlara cevap verdi ve hilâfet ahitnamesini Hz.
Osman'a yazdırdı. Ebû Bekir (r.a.) de, çok sevdiği Rasûlullah gibi
altmışüç yaşında vefât etti. Vasiyeti gereği Rasûlullah'ın yanına -omuz
hizasında olarak- defnedildi. Böylece bu iki büyük insanın, iki büyük
dostun, kabirlerinde de birliktelikleri devam etti.

Kişiliği ve Yönetimi

Tâcir olarak geniş bir kültüre sahip olan Hz. Ebû Bekir, dürüstlüğü ve
takvâsı ile ashâb içinde ilk sırada yeralır. Karakteri; yumuşak
huyluluk, çok düşünüp çok az konuşmak, tevâzu ile belirgindi. Hz.
Âişe'nin rivâyetine göre, "gözü yaşlı, gönlü hüzünlü, sesi zayıf" biri
idi. Câhiliye döneminde müşrikler ona güvenir, diyet ve borç-alacak
işlerinde onu hakem tanırlardı. Rasûlullah'ın en sadık dostu olan Ebû
Bekir'in Mirâc olayında sergilediği sonsuz bağlılık örneği ona
"es-Sıddık" lâkabını kazandırmıştır. O bu olayda "O ne söylüyorsa
doğrudur" demiştir. Cömertlikte ondan üstünü de yoktur. Bütün malını
mülkünü İslâm için harcamış, vefât ederken vasiyetinde, halifeliği
müddetince aldığı maaşların, topraklarının satılarak iâde edilmesini
istemiş ve geride bir deve, bir köleden başka birşey bırakmamıştır. Dört
eşinden altı çocuğu olan Ebû Bekir, kızı Âişe'yi Rasûlullah ile
hicretten sonra evlendirmiştir (Tabakat-ı İbn Sa'd, VI, 130 vd.;
İbnu'l-Esir, II, 115 vd).

Hicret sırasında mağarada iken ayağını bir yılan soktuğunda ve ayağı
acıdığında o sırada dizine yatıp uyumuş olan Peygamber'i uyandırmamak
için sesini çıkarmaması, ağlarken Hz. Peygamber uyanıp ne olduğunu
sorduğunda, "Anam-babam sana fedâ olsun ya Rasûlullah" demesi olayı Ebû
Bekir'in Rasûlullah'a olan bağlılığının örneklerinden sadece biridir.
Hz. Ebû Bekir'in beyaz yüzlü, zayıf, doğan burunlu, sakallarını kına ve
çivit otuyla boyayan sakin bir adam olduğu rivâyet edilir (İbnü'l Esir,
el-Kâmil fi't-Târih, II, 419-420). Rasûlullah'tan sonra bu ümmetin en
hayırlısı Ebû Bekir'dir. O, Hz. Peygamber'in veziri, fetvâlarda en
yakını idi. Rasûlullah'ın, "İnsanlardan dost edinseydim, Ebû Bekir'i
edinirdim" (Buhâri, Salât, 80: Müslim, Mesâcid, 38: İbn Mâce, Mukaddime,
II) ve "Herkeste iyiliklerimin karşılığı vardır, Ebû Bekir hariç"
demesi ve son hutbesinde, "ALLAH, kullarından birini dünya ile kendi
katında olan şeyleri tercih hususunda serbest bıraktı; kul, ALLAH
katında olanı tercih etti'' diye Ebû Bekir'i övmesi ve mescide açılan
tüm kapıları kapattırıp yalnız Hz. Ebû Bekir'in kapısını açık bırakması
ona verdiği değeri göstermektedir.

Hz. Ebû Bekir'in nasslara aykırı hiçbir görüşü bize ulaşmamıştır, çünkü
böyle bir reyi yoktur. Ebû Bekir nâsih sünneti çok iyi biliyor,
Rasûlullah'ı herkesten çok tanıyordu. Bu yüzden hilâfetinde kendisine
karşı içte muhâlif bir hareket olmamış ve fitneler görülmemiştir
(Buhâri, Fedâilü'l-Ashâbı'n-Nebî, 3 ). İhtilâf veya ihtilâflarda
çözümsüzlük, bid'atler onun devrinde yaşanmamıştır. "Üzülme, ALLAH
bizimle beraberdir" buyuran Rasûlullah'ın haberi sanki lâfızda ve mânâda
Hz. Ebû Bekir'de zâhir olmuştur (İbn Teymiye, Külliyat Tercümesi,
İstanbul 1988, IV, 329).

Kaynaklarda onun, "Ben ancak Rasûlullah'a tâbiyim, birtakım esaslar
koyucu değilim" diye kararlarında çok titiz davrandığı zikredilir
(Taberî, IV, 1845; İbn Sa'd, III, 183). Bir meseleyi hallederken önce
Kur'ân'a bakar, bulamazsa Sünnet'te araştırır, orda da bulamazsa ashâbla
istişâre eder ve ictihad ederdi. Ganimetin bölüşümü meselesinde
Muhâcir-Ensâr eşitliği'nin ihtilâfa yol açmasında Ömer'in Muhâcirlere
daha çok pay verilmesini savunmasına rağmen ganimeti eşit olarak
bölüştürmüştür. O sebeple hilâfetinde huzursuzluk çıkmadı. Rasûlullah ve
kendisi, bir mecliste bir anda verilen üç talâkı bir talâk saymışlar,
bu daha sonra-birçok "maslahat gereği" diye yapılan değişiklik gibi- üç
talâk sayılmıştır. Yani Ebû Bekir, Rasûlullah'ın tüm uygulamalarını
aynen tatbik etmek istemiş; bazen -kalpleri İslâm'a ısındırmak
istenenlere toprak vermesi gibi- maslahat gereği veya zamanın
değişmesiyle hükümlerin değişmesini söyleyen ashâbına uymuştur.
Müslümanlar henüz otuzsekiz kişiyken Mekke'de Mescid-i Haram'da İslâm'ı
tebliğ eden ve müşriklerce dövülen Ebû Bekir'e hilâfetinde "Halifet-u
Rasûlillah" denilmiş, sonraki halifelere ise "Emîrü'l-Mü'minîn"
denilmiştir. Mâlî işlerini Ebû Ubeyde, kadılık ve kazâ işlerini Hz.
Ömer, kâtipliğini Zeyd b. Sâbit ve Hz. Ali, başkumandanlığını Üsâme ve
Halid b. Velid yapmıştır. Medine Dârü'l-İslâm'ın başkenti olmuş, Mekke,
Taif, San'a, Hadramevt, Havlan, Zebid, Rima, Cened, Necran, Cureş,
Bahreyn vilâyetlere ayrılmıştır. Yönetimi merkezî olup, ganimetlerin
beşte biri Beytü'l-Mal'de toplanmıştır.

Hz. Ebû Bekir, Mukillîn* denilen çok az hadis rivâyet eden ashâbdan
sayılır. O, yanılıp da yanlış birşey söylerim korkusuyla yalnızca yüz
kırk iki hadis rivâyet etmiş veya ondan bize bu kadar hadis rivâyeti
nakledilmiştir. Hutbe ve öğütlerinden bazıları şöyledir:

"Rasûlullah vahy ile korunuyordu. Benim ise beni yalnız bırakmayan bir
şeytanım vardır... Hayır işlerinde acele edin, çünkü arkanızdan acele
gelen eceliniz var... ALLAH için söylenmeyen bir sözde hayır yoktur...
Herhangi bir yericinin yermesinden korktuğu için hakkı söylemekten
çekinen kimsede hayır yoktur... Amelin sırrı sabırdır... Hiç kimseye
imandan sonra sağlıktan daha üstün bir nimet verilmemiştir... Hesaba
çekilmeden kendinizi hesaba çekiniz (Ayr. bk. Ebû Nuaym, Hılye, l )