İsim (Ad)

İsim (Ad)



Varlıkları, kavramları karşılayan
sözcüklerdir. İsimlerle, karşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok
sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini çağrıştırır. Örneğin
“kitap” sözü aklımızda hemen varlık olarak “kitap” nesnesini
canlandırır. Ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu
karşılayan isim gelir. Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir
ilişkinin varlığını söyleyemeyiz. Örneğin “dert” dendiğinde aklımızda
bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum
olduğu zihnimizde belirir.



İsim değişik yönlerden incelenir.

* Varlıklara Verilişlerine Göre:



a. Cins İsmi: Aynı türden varlıkları karşılayan isimlerdir. Bu varlıkların benzerleri etrafta çoktur: ağaç, top, kitap vs.

b. Özel İsim: Tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir.



Yer adları (Samsun, Uludağ…)

Kişi adları (Ahmet, Mustafa…)

Ülke adları (Pakistan, Şili)

Kitap, dergi, gazete adları (Yaban, Tanin…)

Kurum adları (Marmara Üniversitesi, Kızılay)

Dil adları (Türkçe, İngilizce…)

Din ve mezhep adları (İslamiyet, Ortodoks…)

Hayvanlara verilen adlar (Boncuk, Tekir…)



Bir isim, her zaman cins ismi olmayacağı gibi her zaman özel isim de olmaz.

“Mevsimlerden baharı severim.” derken “bahar” cins ismidir. Ancak;

“Bugün Bahar sınıfta yoktu.” cümlesinde bu isim bir kişi adı olmuş ve özel isim haline gelmiş. Elbette bunun tersi de olabilir.

“Uzaydan Dünya’nın resmini çekmişler.”

cümlesinde “Dünya” özel bir isimdir. Çünkü bir gezegeni karşılar. Ancak;



“Dün,
seni, dünyayı dolaştım, bulamadım.” cümlesinde “dünya” çok yer gezmek
anlamında mecaz bir anlama gelmiş ve cins ismi olmuştur.



Not : Özel isimlerin baş harfleri daima büyük harfle yazılır.

* Karşıladığı Varlığın Sayısına Göre:



a. Tekil İsim: Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlerdir: Kalem, silgi, ev…

b.
Çoğul İsim: Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. İsimlere
(-ler, -lar) eki getirilerek yapılır: Ağaçlar, evler, kitaplar…

c. Topluluk İsmi: Çoğul eki almadan birçok varlığı karşılayan isimlerdir: Toplum, halk, millet, ordu, bölük, sürü…



Topluluk
isimleri de çoğul eki alabilir. Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş
olur. Örneğin “Dünya milletlerinin yakınlaşması gerekir.” derken kendi
içinde bir grup oluşturan “millet” sözüyle birden fazla grup anlatılmış
olur.



İsimleri ayrıca somut ve soyut oluşlarına göre de
gruplandırabiliriz. Ancak daha önce soyut, somut anlamı
açıkladığımızdan, burada ayrıca üzerinde durmayacağız. Somut anlamlı
olan “masa” sözcüğünün somut; soyut anlamlı olan “neşe” sözcüğünün
soyut isim olduğunu bilmeliyiz.