İslâm'ın İlk Yıllarında Para

Hz. Peygamber devrinde sikke basılmamış ve o devre kadar tedavülde
bulunan sikkeler kullanılmıştır. Hz. Ebû Bekr (ö. 13/638)'in hilâfeti
kısa sürdü. O, iç düzeni sağlamaya çalışırken para işi ile uğraşacak
zaman bulamadı. Bu konuya ilk eğilen Hz. Ömer (ö. 23/634) olmuştur.
Peygamber (s.a.) devrinde tedavülde üç çeşit dirhem vardı [1]
Ağırlık bakımından:
10 dirhem = 10 miskal
10 dirhem = 6 miskal
10 dirhem = 5 miskal
Hz. Ömer devrinde 10 dirhem = 10 miskal üzerinden vergi talep
edilince, vergi yükümlüleri bunun hafifletil*mesini istediler. Halîfe
bir bilirkişi heyeti teşkil ederek, konunun ne hazîneye ve ne de halka
zarar vermeyecek bir biçimde çözümlenmesini istedi. Heyet üç çeşit
dir*hemi toplayarak üçe böldü. Böylece ağırlık bakımından (10 + 6 + 5 =
21 : 3 =7), 10 dirhem = 7 miskal ağırğı esas alındı [2]
Hz. Ömer'in bu uygulaması, para basımından çok, para ayarlaması
olarak kabul edilir. Yine o devirde İran sikkeleri değiştirilmemiş,
ancak İslâm ülkeleri sınırları içindeki emîr ve valiler küçük değişiklik
ve ilâveler yaparak sikke bastırmışlardır [3] Hz. Ömer'den
itibaren çok sayıda kişi, meselâ; Hz. Osman (ö. 35/655), Muâviye (ö.
60/679) ve Abdullah b. Zübeyr (Ö. 72/691) para basmışlardır. Bunların on
tanesinin ağırlığı da 7 miskal idi. Ancak bu paralar mevziî kalmış ve
ülke çapında yayılmamıştır [4]




[1] Hamdi Döndüren, İslâm Hukukuna Göre Alım Satımda Kâr Hadleri, İnce
Matbaacılık Tesisleri, Balıkesir 1984, s. 64.
[2] el-Kâsâni, Beyâyiu's-Sanâyi', c. VII, s. 253; İbnü'I-Hümâm,
Fethu'l-Kadîr, c. iII, s. 522; K. Miras, Tecrîd-i Sa*rih, c. V, s. 40;
Bilmen, İstilâhât-ı Fıkhıyye Kamusu, c. IV, s. 121, 124; M. M.
Abdülhamid, el-Ahvâlü'ş-Şahsiyye, s. 135.
[3] Artuk, «Sikke», İ. A. c. X, s. 622.
[4] a. esr. a.y.
Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar,
İklim Yayınları: 17-18.