Yemen’de savaşıp Burma’da şehit düşen Mehmetçiğin hikâyesi

Yemen’e THY, Mercure, Aden otelleri ve Safatur’un sponsorluğunda davet
gelince ne kadar heyecanlandığımı anlatamam.
Yemen’in Osmanlı açısından stratejik öneme sahip olmasının sebebi
Mekke ve Medine’nin yani kutsal toprakların güvenliği içindir. Bu
sebeple asırlarca Yemen eyaletimiz olarak kalmıştır.
Yemen ziyaretimiz esnasında başkent Sana’a’yı, Aden’i ve Taiz’i görme
fırsatımız oldu. Aden Hint okyanusu ve Kızıldeniz kıyısında bir şehir.
Ben böyle sıcak ve nemli şehir görmedim. Nemin yüzde doksanları bulması
sıcaklığı daha bir çekilmez kılıyor. Oteldeki çeşmeden su sıcak/ soğuk
yerine, sıcak/ çok sıcak şeklinde akıyor. Sebe Melikesi Belkıs
döneminden kalma su kuyuları hala mevcut.
Yemen’in diğer şehirlerinde olduğu gibi burada da fedakâr Türk
öğretmenlerin görev yaptığı bir de okul bulunuyor. Müdür Cemal Bey
burada çok mutlu olduklarını söylüyor. Yetiştirdikleri öğrenciler pırıl
pırıl. Bir öğretmen arkadaşa adını soruyorum Ali diyor. Memleketin diye
sorduğumda ise Adıyemenliyim.
Aden’den Taiz’e karayolu ile 3 saatte vardık. Sürekli yokuş çıkarak
varabiliyorsunuz Taiz’e. Bu şehirde Aden’in kavurucu sıcağını bulmanız
mümkün değil, oldukça güzel ve serin bir şehir Taiz. Arabadan inemeyecek
kadar doluya tutulduğumuzu da burada ifade edeyim. San’a’a da en
yüksek şehri Yemen’in. Rakım 2400 metre.
Yemen bütün şehirleri ile mutlaka görülmesi gereken bir ülke. Osmanlı
izlerine her yerde rastlıyorsunuz.
100 bin civarında Türk’ün yaşadığı söyleniyor Yemen’de. Peki, bu
Türkler Yemen’e nasıl gelmişler ve buralarda neden kalmışlar?
Bu Türklerden bir kısmı Osmanlı zamanında tayin ile buralara gelenler.
Başkent Sana’a da son akşam bizi evinde ağırlayan Necat Abla’nın
dedeleri de bu şekilde gelenlerdenmiş. Büyük dedesi birinci dünya
savaşı öncesi askeri mühendis olarak İstanbul’dan gelmiş ve kalmışlar.
Necat abla gerçek bir Osmanlı hanımefendisi. Aynı zamanda da toplum
sosyolojisi üzerine çalışan bir akademisyen. Türkiye’de akrabalarınızı
bulabildiniz mi diye soruyorum. "Bütün Türkiye benim akrabam. Bu
halkayı niçin daraltayım" diyor. Taiz’i ziyaretimiz esnasında gene
bu şekilde Yemen’e gelip kalan bir Türk aile ile de tanışma fırsatımız
oldu. Bizleri çok sıcak karşıladılar. Dedeleri Konya’dan gelmiş, daha
sonda da buralarda kalmışlar.
Mondros ile Yemen elimizden çıkınca vaktinde tayin olup gelen Türkler
dönmeye başlamışlar. Bunun üzerine Yemen yönetimi devlet idaresinde
kalifiye elaman sıkıntısı çekmiş. Yönetimin isteği üzerine özelikle
silahhanelerde, telgrafhanelerde çalışacak teknik elemanlar alıkonmuş.
Hatta gerçek anlamda bir münevver olan Osmanlı Paşası Ragıp Paşa Yemen
dış işleri bakanı olarak 30 yıl boyunca istihdam edilmiş.
İsminin sonu –i ile bitiyorsa mutlaka Türk soyundanmış. Fahri, Şemsi,
Hilmi gibi. Mesela Yemen’e ilk gelen kişinin adı Hilmi ise o sülaleye
Beyt-i Hilmi (Hilmigiller) denirmiş.
Şimdi gelelim Yemen’i savunmak için giden Mehmetçiklerimize ve insanın
içini acıtan hikâyesine.
Giden gelmiyor acep nedendir?
Hemen söyleyeyim Yemen’de en çok görmek istediğim şehitliğimizdi.
İstiyordum ki kabirlerini ziyaret edeyim, topraklarını öpeyim, başları
okşar gibi mezar taşlarını seveyim. Maalesef bir tek şehit kabrine
rastlamadık. Şehitlerimizi Yemenliler, ‘bunlar Müslüman’ diye
kendi kabirlerine defnetmişler, vahhabi âdetinin etkisi ile de hiç
birinin yeri yurdu belli değil maalesef.
Şehitlerimizin büyük kısmı çatışmadan değil hastalıklardan, soğuktan,
açlıktan kırılmış. İşte gidip de dönemeyen Mehmetlerin sayılarının 500
ila 600 bin olduğu söyleniyor.
Osmanlı ordusu Yemen’e Kızıldeniz’e kıyısı bulunan Hudeyde limanından
çıkartma yapıyor. Biraz önce yazımda Aden, Taiz ve San’a güzergahından
bahsederken ülkenin dağlık coğrafi yapısını nazara vermiştim. İşte
Mehmetçik bu zorlu güzergâhtan Sana’a’ya varmak için üzerindeki teçhizat
ile yürümeye başlıyor. İlk olarak 70 km uzunluğu alan Tihame çölünü 7
günde geçiyorlar.
Arkasından da dik yokuşlar başlıyor binlerce kilometre. Hani Yemen
türküsünde ‘burası Huştur yolu yokuştur’ diyor ya. İşte Huş
zorlu, dik Sana’a güzergahı üzerinde bir şehir. Açlık, hastalık,
yorgunluk, sıcak, soğuk Mehmetçiği perişan ediyor. Büyük bir kısmı
kabirleri bile belli olmayacak şekilde şehit düşüyor.
Peki, şehit olmayanlar ne oluyor?
Mehmetçiğin ya Suudi Arabistan üzerinden Türkiye’ye gelmesi lazım.
Ancak bu oldukça zor ve tehlikeli. Çünkü hem çöl, hem de Şerif Hüseyin
Osmanlı’ya ayaklanmış durumda.
Ya da Aden şehrindeki İngiliz askerlerine teslim olması lazım. Bu
durumda Mısır’daki esir kamplarına götürülmesi ve ateşkes olduktan sonra
teslim edilmesi söz konusu.
Şimdi size çok ilginç bir bilgiyi paylaşmak istiyorum. Geçenlerde
pasifik ülkesi Burma’dan (Myanmar) oradaki okulun müdürü Rıfat Büyük ile
röportaj yapma fırsatım olmuştu. Bana Burma’da dört ayrı Türk
şehitliği olduğundan bahsetmişti. "Nasıl olur Burma’ya hiç Mehmetçik
gitmedi ki" der demez bunlar Yemen’de savaşıp İngilizlere esir
düşmüş Mehmetçikler deyiverdi.
Aman Allahım, Yemen’den Burma’ya.
İngilizler sömürge ülkesi Burma’ya madenlerde, yollarda çalıştırılmak
üzere 400 civarında Mehmetçiği götürmüşler. Eşini çocuklarını,
annesini, babasını bırakıp Yemen’e giden, esir düşüp dünyanın öbür
ucunda esir, ırgat olarak ömrünün sonuna kadar çalıştırılan Mehmetçiğin
hazin ve bilinmeyen hikâyesi. Anadolu’nun bir köyünden başlayan, Yemen
dağlarında veya Burma’da son bulan binlerce hikâye.
Acılar, hasretler, gözyaşları bilen duyan var mı?
Adı Yemendir gülü çemendir giden gelmiyor acep nedendir?

Erkam Tufan AYTV
Haber 7