Halk Biliminin
Tanımı ve
Amacı
Türkiye’nin modernleşme tarihinde özel bir yeri
ve önemi olan sosyal ve
beşeri bilimlerden biri de “halk kültürünün
incelenmesi” konularına
odaklanmış
olan halk bilimi disiplinidir
Batı’daki kökleri 18 yüzyıl sonlarında
biçimlenen bu
disiplinin,
Türkiye’de özgün bir araştırma alanı olarak gündeme gelişi
20
yüzyılın
başlarına rastlar
Halk bilimi, doğumdan ölüme kadar
insanın yaşantısında yer alan maddi ve
manevi bütün kültür ögelerini
bilimsel olarak derleyen, sınıflandıran,
değerlendiren
ve
bunların sistematik bir açıklamasını yaparak halk kültürünün genel
gelişme
ve
değişme kurallarını inceleyen, kültürler arasındaki benzerlikleri
ve
farklılıkları
belirleyip ortaya koyan, gerektiğinde elde
ettiği sonuçları halkın
yararına olacak
biçimde düzenleyip halka
aktaran ve birtakım uygulamalar öneren bir
bilim dalıdır
Halk
bilimi alanında çalışmaları bulunan Sedat Veyis Örnek, halk
biliminin
görevini
şöyle açıklamaktadır: “Bir ülkenin, bir yöre halkının, bir
etnik
grubun
yaşamının bütününü kapsayan ve temelinde o halkı oluşturan
insanların
ortak ve
yaygın davranış kalıplarını, yaşama biçimini,
belirli olaylar ve
durumlar
karşısındaki tavrını, çevresini ve
dünyayı algılayışını açıklamada;
geleneksel ve
törensel yaşamı
düzenleyen, zenginleştiren, renklendiren bir dizi
beceriyi,
beğeniyi,
yaratıyı, töreyi, kurumu, kurumlaşmayı göz önüne sermede;
bir ucuyla
geçmişe, bir
ucuyla zamanımıza uzanan gelenekler,
görenekler, âdetler zincirini
saptamada; bu
zincirin köstekleyici
ya da destekleyici halkalarını tek tek
belirlemede; halk
kültürünün
atar damarlarını yakalayarak bunlardan özgün ve çağdaş
yaratmalar
çıkarmada
halk biliminin rolü ve önemi birinci derecededir”2
Tüm zamanları,
toplumları ve kültürleri içerecek kapsamlı, geçerli ve
üzerinde
uzlaşılmış bir halk bilimi tanımı yapmanın güçlüğü ortadadır
Nitekim
Amerikalı
halk bilimci Alan Dundes’in “Folklor Nedir?”3 adlı makalesinde
de
belirttiği
gibi halk biliminin ilgi alanına giren konularına işaret
etmek daha
uygun
olacaktır Bu bağlamda halk bilimi kültürün; mitler, efsaneler,
masallar,
halk
hikâyeleri, tekerlemeler, atasözleri, bilmeceler,
deyimler, argo sözler,
alkışlar,
kargışlar, şakalar, incitmeler,
atışmalar, alaylar, selamlar, vedalaşma
sözleri, kişi,
hayvan ve
yer adları ile mâni, ninni, ağıt gibi halk şiiri ürünlerinden
oluşan
sözlü
anlatımlarını; doğum, evlenme, ölüm, bayram, kutlama, şenlik
ve anma
günleri, yıl
dönümleri gibi toplumsal uygulamalarını;
halk müziği ve çalgıları, çocuk
oyunları ve
sportif
etkinliklerle, seyirlik oyunlar, meddah, karagöz, orta oyunu,
kukla
gibi
gösteri sanatlarını; halk hekimliği, halk mimarisi, halk hukuku,
halk
mutfağı, halk
takvimi, halk botaniği, halk matematiği, halk
veterinerliği gibi halk
bilgisini; giyim
kuşam, süslenme ile
eğercilik, semercilik, keçecilik, çitçilik,
urgancılık, bakırcılık,
kalaycılık,
yemenicilik, yazmacılık, dokumacılık, oyacılık gibi
geleneksel el
sanatlarını,
bunların günümüze gelen değişim ve dönüşümlerini konu
edinen,
1
Atatürkçülük 1 Atatürk’ün Görüş ve Direktifleri, MEB Yayınları,
İstanbul,
1997, s349
2 Sedat Veyis Örnek, Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı
Yayınları,
Ankara, 2000, s16
3 Alan Dundes, The Study of
Folklore, Londonrentice-Hall, 1965, s1-3’te
yer alan makalenin
Türkçe çevirisi Folklora
Doğru (Kasım 1983, Sayı:55, s15-18)
dergisinde yayımlanmıştır
7
bunları kendine özgü yöntemlerle
derleyen, sınıflayan, çözümleyen,
yorumlayan ve
son aşamada bir
bireşime vardırmayı amaçlayan bilim dalıdır
Konu: Halk Kültürü Genel Kapsamlı 
