1. OSi Katmanlari
1.1 Fiziksel Katman: Fiziksel katmanlar
elektriksel baglantilar ve
sinyallemeden olusur. Daha sonra gelen
katmanlar fiziksel katman
araciligiyla konusur. Dolanmis-cift tel,
fiber-optik kablo ve es
eksenli kablo fiziksel katmanin
parcalaridirlar. Fiziksel katmandaki en
yaygin standart RS-232C'dir.
Bir kablo ve sinyalleme standardidir ve
konnektorlerdeki her ignenin
gorevinin ne oldugunu aciklar. Fiziksel
katman ustundeki butun
katmanlar icin sinyalleri tasir.
1.2 Veri-Hatti Katmani: Veri-hatti
katmani karakterleri bir dizi
halinde birlestirip mesajlar haline
getirir ve daha sonra yola koymadan
once kontrol eder. Goderdikten
sonra karsi taraftan "duzgun sekilde
geldi" diye bir mesaj gelebilir
veya veri dogru gitmediyse yeniden
olusturabilir. PC tabanli iletisim
sistemlerinde, arabirim kartlarinin
uzerindeki ozel devreler
veri-hatti katmaninin fonksiyonlarini yerine
getirirler.
1.3 Ag
Katmani: Genis alan aglar, bir karakterler dizisini bir cografik
noktadan
digerine tasimak icin birkac yontem sunar. OSi'nin ucuncu
katmani
olan ag katmani, agin durumuna servisin onceligine ve diger
faktorlere
gore verinin hangi fiziksel yola iletilecegine karar verir.
1.4
Tasima Katmani: Tasima katmani OSi modelinin dorduncu katmanidir ve
ag
katmaninin yaptigi isleri yapar. Farki bu isleri yerel olarak yapar.
Ag
yazilimindaki suruculer tasima katmaninin gorevlerini yerine
getirirler.
Agda bir ariza oldugu zaman, tasima katmani yazilimi
alternatif
guzergahlari arar veya gonderilecek veriyi ag baglantisi
yeniden
kurulasiya kadar bekletir, alinan verilerin dogru bicimde ve
sirada
olup olmadigini kontrol eder. Bu bicimlendirme ve siralama
yetenekleri,
tasima-katmani programlari farkli bilgisayarlar arasinda
baglanti
kurduklari zaman onem kazanir.
1.5 Oturum Katmani: Besinci katman
olan oturum katmani ekseriya
PC-tabanli sistemlerde cok onemlidir.
Agda iki uygulamanin
haberlesmesini saglar. Guvenlik, isim tanima,
yonetme ve diger benzeri
fonksiyonlari yerine getirir.
1.6 Sunma
Katmani: Ekranda yanip sonen karakterler, ozel veri-giris
bicimleri,
grafikler ve diger seyler gordugunuz an sunma
katmanindasiniz
demektir. Bu katman ayni zamanda, sifreleme ve ozel
dosya
bicimlendirme islemlerini de yapar. Ekranlari ve dosyalari
programcilarin
istedigi sekilde bicimlendirebilir.
1.7 Uygulama Katmani: En ust
katman olan uygulama katmani kullaniciya
hizmet verir. Ag isletim
sistemi ve uygulama programlarinin bulundugu
katmandir. Dosya
paylasimindan yazilacak is birikimine, elektronik
postadan veritabani
yonetimine kadar olan her sey burada bulunur.
Ag protokolleri
verilerin nasil paketlenecegini, kullanilacagini ve
agdan
iletilecegini belirten anlasmadir. Saticilar ve endustriyel
komiteler
bu anlasmalari gelistirirler ve firmalar bunlara uyan
yazilimlar
yazmaya calisirlar. Aglar heterojen oldukca, degisik
sistemlerin
kontrolu ve yonetimi daha zor olur. Denenmis ve dogrulanmis
standartlarin
olmasina ragmen, boyle karma aglari yonetmek hala
karmasik bir
istir.
Aglar verileri guvenilir sekilde kullanmak icin protokollere
ihtiyac
duyarlar. Ag protokolleri kullanicilara gorunmese de,
protokol mimarisi
bir LAN veya WAN planlanirken ve kurarken secmemiz
gereken en onemli
parcalardan biridir.
1. SPX/iPX Protokolu
SPX/iPX
diger ag iletisim protokolleri gibi tek bir protokol degildir,
fakat
bilgisayarlari birbirine baglayan bir standart prosedurler
takimidir.
Pratikte, her protokol seti mesaji, veya paketi, adresleme,
alindi
veya yonlendirme bilgisi gibi belirli bir yapida bicimlendirir.
Paketler
genelde uc dort katman derinlikte yuvarlanirlar, boylece her
birinin
belirli bir fonksiyonu olan paketler ic ice bulunabilir.
Protokolun
iPX bolumu NetWare dugumleri arasinda paketlerin
adreslenmesinden
sorumludur, fakat onlar icin herhangi bir sayma ya da
hesaplama
yapmaz. Kullanildiginda, SPX iPX paketlerini kapsuller ve
varis
noktasindaki verileri kabul eder. Ag dosya transferi veya
elektronik
posta gibi garantili teslimat isteyen bazi uygulamalar veri
bloklarini
SPX araciligiyla adresleyebilirler. Kendi iletisimlerini
takip
edebilen uygulamalar basta olmak uzere bir cok uygulama iPX'i
kullanir
cunku daha verimlidir ve aga daha az asiri yuk iletir.
Novell'in
iPX'i genelde DOS veya Windows uygulamalari tarafindan
istenen
nispeten kucuk veri paketleri icin (512 byte'a kadar) hizli ve
verimlidir.
Fakat kucuk veri paketleri daha yavas ve pahali ag-ici
hatlara sahip
genis alan aglarda arzu edilmez cunku asiri yuk ekler.
Yerel aglarda
iPX TCP/iP'den daha verimlidir. SPX/iPX kisiler
tarafindan tayin
edilen bagimsiz ag adreslerine bel baglamaz ve
yuklenmesi ve
kullanmasi TCP/iP'den daha kolaydir. (Frank J., Network
Sistemleri ve
Bilgisayar baglanti kilavuzu,s. 55, 56, 57, 58, 172, 173,
174)
2.
TCP/iP Protokolu
TCP/iP, birbirinden farkli yapida aglarin
iletisimini saglayan, ayni
zamanda internet'te kullanilan en yaygin
protokoldur. TCP/iP ismini
icinde yer alan en onemli iki alt
protokolden alir. TCP (Transmission
Control Protocol ) ve iP
(internet Protocol). (internet)
TCP/iP protokolu A.B.D.'de
Department Defense (DoD) tarafindan binlerce
farkli bilgisayari
birbirine baglamak icin gelistirilmis acik bir
standarttir. SPX/iPX
gibi TCP/iP de bir tek protokol degildir, fakat
iletisim hizmetlerini
kontrol etmek uzere tasarlanmis bir protokoller
takimidir.
SPX/iPX'in aksine TCP/iP gercek anlamda heterojen aglarda
degisik
tipte bilgisayarlar arasinda iletisimi saglamak icin
tasarlanmistir.
TCP
(Transmission Control Protocol ), gonderilen bilgilerin yerine
ulasmasindan
sorumludur. iP (internet Protocol), iP paketlerinin
(datagram)
olusturulmasi ve adres bilgilerinin yerlestirilmesi ile
ilgilenir,
hata kontrolu ve duzeltilmesi gibi islemleri TCP'ye
birakmistir.
Bunun yaninda datagramlarin yonlendirilmesinden
sorumludur.
(internet)
TCP/iP'nin iP bolumu ag dugumleri arasinda adreslemeyi
ele alir. iPX ve
iP'nin her ikisi de verinin gonderilme alinma
mekanizmalarini saglar.
iPX gibi iP'de verinin teslimatini garanti
etmez. iP'nin basit ama cok
onemli bir faydasi ag-ici bir hatta buyuk
veri bloklarini verimli bir
sekilde tasiyabilmesidir. Bir iP paketi
65.535 byte'a kadar cikabilir
ve bu da bir iPX paketinin yuz katindan
fazladir.
Bir iP paketinde (Datagram) gonderilecek bilginin yani
sira, o paketin
uzunlugu ve gidecegi noktanin 32bit'ten olusan iP
adresi yer alir. iP
adresleri 8 bitlik 4 kisima ayrilir ve bu 8 bit
0-255 arasi bir sayi
ile gosterilir. ornek iP adresi olarak
192.168.10.1 verilebilir. Bu iP
adresleme sistemi iP v4 olarak
adlandirilir. iP adresleri Class A,
Class B ve Class C olarak
adlandirilan uc sinifa ayrilmistir. Class A
sinifi adresler, 0.0.0.0
ile 127.255.255.255 arasinda degisir. Bu
adresler 65534'den fazla
kullanicili aglar icin kullanilir. Class B
sinifi adresler, 128.000
ile 191.255.255.255 arasinda degisir ve 255
ile 65534 kullanici
arasinda degisen aglar icin kullanilirlar. Class C
sinifi adresler
255'ten az sayida kullanicili aglar icin ayrilmistir ve
192.0.0.0 ile
223.255.255.255 arasinda degisir.
Her iP adresinin bir de Netmask Adresi bulunur. Genelde Class C
sinifi
icin kullanilan Netmask Adresi 255.255.255.0 dir. 10-15
kullanicili
aglar icin bir Class C sinifi adres vermek diger adreslerin
bosa
gitmesi anlamina gelmektedir. Netmask Adresleri degistirilerek
Class C
sinifi adresler bolunmekte ve zaten kisitli olan iP adresleme
sistemi
daha verimli olarak kullanilabilmektedir. Bu isleme Subnetting
adi
verilir. iP ve adreslerin tukenmesi durumunda iP v6 adi verilen
yeni
bir adresleme sistemi gundemdedir. (internet)
TCP/iP protokolu iP
paketlerini kapsuller ve iletisim hizmetlerine
baglanmayi saglarlar.
TCP ayni zamanda iP de olmayan teslim etme
garantisini de saglar.
FTP, Telnet ve SMTP gibi diger TCP/iP hizmet ve
yardimci
programlarinin hepsi veri tasimak icin isteklerini TCP'ye
bildirir.
Netware LAN'larda cok az kullanilan SPX'in aksine, TCP TCP/iP
ortaminda
cogu uygulamalar tarafindan kullanilir cunku onlarin
yaraticilari
daha az guvenilir baglantilarda calismayi beklemislerdir.
TCP/iP'nin
en onemli noktalarindan biri de yonlendirme islemidir.
Router'lar
bunyelerinde bulunan adres tablolarindaki adresler ile
kendilerine
gelen iP paketindeki adres arasinda karsilastirma yapar. Bu
adres
yerel bir kullaniciya ait ise yonlendirme yapilmaz, farkli bir
aga
ait ise o aga yonlendirilir. Eger adres tablosunda yer almiyorsa
Default
Gateway adi verilen adrese yonlendirilir. ornek olarak;
internet'te,
bir adres internet Router'inin adres tablosunda yoksa
default
gateway olarak tanimlanan daha buyuk adres tablosuna sahip bir
Router'a
yonlendirilir. Bu zincir tum internet'e bagli adreslerin
tutuldugu
omurga Router'lara kadar gidebilmektedir.(internet)
TCP pencereleme
adli bir teknikle verimliligi artirir. Bununla butun
paketlerin
alindi-bildirimini pencerede izlerken belirli sayida paket
iletebilir.
Penceredeki paketlerin sayisi iletisimin basari derecesine
gore
degisir. Netware ayni genel prensibi kullanan paket patlama adli
benzer
bir ozellik icerir; bununla beraber paket patlama yuksek
seviyeli
Netware Core Portokolunun bir parcasidir, SPX veya iPX'in
degil.
TCP/iP'nin
SPX/iPX'e gore en belirgin avantaji milyonlarca farkli
bilgisayari
bir kuresel ag uzerinden birlestirebilme yetenegidir.
Yaklasik uc
milyon bilgisayarin birbirine bagli oldugu internet
TCP/iP'nin gucunu
gosteren en iyi ornektir. Agdaki bilgisayarlarin ve
hizmetlerin
takibini yayin teknigi ile yapan SPX/iPX'ten farkli olarak
, TCP/iP
bir dizi esi olmayan 32-bit adres kullanir. Bir TCP/iP aginda
her
dugumun tek bir adresi olmalidir ve organizasyonda bir kisi tayin
edilen
bu adresleri takip etmelidir.
Pratikte, SPX/iPX yuksek hizda,
guvenilir iletisim cihazlari ile
baglanmis PC-tabanli LAN'lar veya
WAN'lar icin kendini kanitlamis bir
standarttir. TCP/iP daha dusuk
islem gucu ve guvenirligi olan
genisletilmis aglar uzerinden farkli
bilgisayar sistemlerinin
baglanilmasinda tercih edilir. TCP/iP'nin en
cazip tarafi sistemleri
birbirine baglama yetenegidir.
TCP/iP
protokolunde tum bilgisayarlar 32 bitlik "ozgun" bir iP
numarasina
sahip olacak sekide adreslenirler (buradan cikarilabilecek
teorik bir
sonuc ise internete ayni anda bagli olabilecek bilgisayar
sayisinin
en fazla 232 = 4,294,967,296 olabilecegidir) Bunu bir ornekle
ele
alirsak, internet uzerinde 3,559,735,316 sayisi ile adreslenmis bir
bilgisayar
dusunelim. Bu sayinin heksadesimal karsiliginin D42D4014
oldugunu
kolaylikla hesaplayabiliriz. Bu sekilde bir gosterimin hemen
hic
kimseye birsey ifade etmeyecegi sanirim oldukca acik bir sekilde
gorulmektedir.
Bu yuzden su sekilde bir yol izlenir, bu 32 bitlik adres
8 bitlik
adresler halinde 4'e ayrilip (D4 2D 40 14 seklinde), daha
alisildik
bir sayi sistemiyle calisabilmek icin desimale cevrilirler
(0xD4 =
212, 0x2D = 45, 0x40 = 64 ve 0x14=20). Bu gosterim son olarak
aralara
konan bir nokta ile birlestirilir ve sonuc olarak iP numarasi
olarak
tanimlanan notasyona ulasilir, yani internet uzerinde
3,559,735,316
sayisi ile adreslenmis bilgisayar 212.45.64.20 iP nolu
bilgisayardir.
Benzer bir yaklasimi tersten izleyecek olursak A.B.C.D
iP nosuna
sahip oldugu bilinen bir bigisayarin gercek adresi, A * 224 +
B * 216
+ C * 28 + D sekline hesaplanir.
ornegimizden yola cikarsak
212.45.64.20 icin gercek adres 212 * 224 + 45 * 216 + 64 * 28 + 20 =
3,559,735,316 'dir.
iP numarasinin bu sekildeki gosterilimi aslinda
internet trafiginin
yonunun nasil bulundugu konusunda hicbirsey ifade
etmez elbette, bir
yigin halinde bulunan 4 milyarin uzerindeki
adresin bir kisim gruplara
ayrilmasi zorunludur. Trafigin yonunun
belirlenmesi ancak paketlerin
belli iP gruplarindan gelmesi ve belli
gruplara yonelmesi ile mumkun
olabilecektir. Bu durumda her iP
paketi, kendi numarasinin bagli oldugu
gruplar icin tanimlanmis
kurallara gore hareket eder. Yapilan gruplama
islemine ise subnetting
adi verilir. Bu islem sirasinda iP adresi ait
oldugu grubu ve bu
grubun uyeleri arasinda kacinci sirada oldugunu
belirtmek uzere iki
kisma ayrilir. ilk kisma network numarasi, ikinci
kisma ise uc
Adresin
adi verilir ve islem su sekilde gerceklesir.
Tum internet iP
blogunu 255 kisma ayirmayi istedigimizi dusunelim, bu
gruplama
sonucunda ortaya cikacak iP numaralarinin 1.x.y.z, 2.x.y.z,
……,255.x.y.z
seklinde olacagi kolay bir akil yurutme ile
gorulebilmektedir. Bu
tanimlamada elde edilen iP numaralarinin
olusturdugu bloklarin her
birine subnet veya network adi verilmektedir
ve 1.0.0.0 networku,
2.0.0.0 network'u vs seklinde telaffuz
edilmektedir. Bu durumda
ornegin 2 ile baslayan butun iP numaralarinin
(2.x.y.z) 2.0.0.0
networku'nun parcasi oldugu kolayca anlasilabilir.
Dikkati cekmesi
gereken bir nokta elde edilen bloklarin hala devasa
boyularda
olduklaridir (224 = 16,777,216) ve bu bloklar kendi iclerinde
daha
fazla bolunmeye tabi tutulabilirler, ornegin 1.0.0.0 networku'nu
1.0.0.0,
1.1.0.0, ….. 1.254.0.0, 1.255.0.0 seklinde 255 ayri networke
ayirmak
da mumkundur, ayni sekilde 1.1.0.0 networku'nu de 1.1.1.0,
1.1.2.0,…..1.1.255.0
vs seklinde daha da kucultmek mumkundur, bu isleme
her blokta 2
hatta 1 iP kalincaya kadar devam edilebilir. Burada onemli
nokta bu
blok buyuklerinin ihtiyaca gore belirlenmesi geregi ve her
blogun bir
ust blogun alt kumesi olmasidir. Daha detayli aciklarsak,
1.0.0.0
networkunden bahsediyor iseniz otomatik olarak 1.1.0.0
networkunden
ve 1.10.5.0
networkunden de bahsediyorunuz demektir.
iP
numarasini network numarasi ve uc adresi olarak ikiye boldugumuzu
yukarida
soylemistik, bunlari orneklerle aciklaylim, test amaciyla
sectigimiz
212.45.64.20 iP numarasindan yola cikarsak, bu iP'nin hem
212.0.0.0
hem 212.45.0.0 hem de 212.45.64.0 networklerinde yer alan bir
iP
oldugu soylenebilir. Burada kritik nokta network numarasi olarak
hangisinin
alinacagi (212, 212.45, 212.45.64) daha da onemlisi buna
nasil karar
verilecegidir. Acikca gorulen odur ki bunu bilmek yalnizca
iP
numarasi ile mumkun olmamaktadir. Bu nedenle iP numarasinin hangi
bitlerinin
network numarasinini temsil ettigini, hangilerinin ise uc
adresini
olusturdugunu tanimlayacak baska bir bilgiye ihtiyac
duyulmaktadir.
Buna "subnet mask" adi verilmektedir. cogu zaman
kullanicilarin
kafasini karistirmakla beraber aslinda anlami ve
kullanimi son derece
aciktir.
Subnet mask'i network numarasinin bulundugu bit
pozisyonlarinda 1,
kalan pozisyonlarda 0 bulunduran bir sayi olarak
tarif edebiliriz.
ornegin 212.45.64.20 iP'sini alt bolumlemeye
gitmeden 212.0.0.0
blogunun bir parcasi olarak gormek istiyorsak,
network adresini
yalnizca ilk 8 bitin olusturdugunu soyluyoruz
demektir. Bu durumda
subnet maskimiz 8 tane 1 ve 24 tane 0 'dan
olusacaktir (toplam 32'yi
verecek sekilde).
Subnet mask (binary) :
11111111 00000000 000000000 0000000
Subnet mask (desimal) : 255 0 0
0
Subnet mask : 255.0.0.0
Ya da 212.45.0.0 blogunun bir parcasi
olmasini istiyorsak, bu kez
network adresini ilk 16 biti ile
tanimlamamiz gerekecektir, bu durumda
subnet mask 16 tane 1 ve 16
tane 0'dan olusacaktir.
Subnet mask (binary) : 11111111 11111111
000000000 0000000
Subnet mask (desimal) : 255 255 0 ; 0
Subnet
mask : 255.255.0.0
Son olarak, 212.45.64.0 blogu icin ayni
hesaplamayi yaparsak, network
adresi ilk 24 bitte bulunacaktir.
Subnet mask ise 24 tane 1 ve 8 tane
0'dan olusacaktir.
Subnet
mask (binary) : 11111111 11111111 11111111 0000000
Subnet mask
(desimal) : 255 255 255 0
Subnet mask : 255.255.255.0
Burada
subnet mask'i belitrmek icin kullanilan farkli bir yontemden
bahsetmek
gerekir, bu da "/" ayraci ile iP numarasina ya da network
numarasina
eklenen bir sayidir (212.45.64.20/25 veya 212.45.64.0/19
gibi).
Burada verilen sayi subnet maskta ilk kac bitin 1 oldugunu
gosterir.
ornegin /8, 8 tane 1, 24 tane 0 anlatir, bu da 255.0.0.0
netmaskinin
esdegeridir, yine benzer sekilde /16, 16 tane 1, 16 tane
sifiri
tanimladigi icin 255.255.0.0'in, /24 de 255.255.255.0'in esdeger
gosterimleridir.
(internet)
2.1 TCP/iP Katmanlari
TCP/iP katmanlardan olusan
bir protokoller kumesidir. Her katman
degisik gorevlere sahip olup
altindaki ve ustundeki katmanlar ile
gerekli bilgi alisverisini
saglamakla yukumludur. Asagidaki sekilde bu
katmanlar bir blok sema
halinde gosterilmektedir.
TCP/iP katmanlarinin tam olarak ne oldugu, nasil calistigi
konusunda
bir fikir sahibi olabilmek icin bir ornek uzerinde
inceleyelim:
TCP/iP nin kullanildigi en onemli servislerden birisi
elektronik
postadir (e-posta). E- posta servisi icin bir uygulama
protokolu
belirlenmistir (SMTP). Bu protokol e- posta'nin bir
bilgisayardan bir
baska bilgisayara nasil iletilecegini belirler.
Yani e- postayi
gonderen ve alan kisinin adreslerinin belirlenmesi,
mektup iceriginin
hazirlanmasi vs. gibi. Ancak e-posta servisi bu
mektubun bilgisayarlar
arasinda nasil iletilecegi ile ilgilenmez, iki
bilgisayar arasinda bir
iletisimin oldugunu varsayarak mektubun
yollanmasi gorevini TCP ve iP
katmanlarina birakir. TCP katmani
komutlarin karsi tarafa
ulastirilmasindan sorumludur. Karsi tarafa ne
yollandigi ve hatali
yollanan mesajlarin tekrar yollanmasinin
kayitlarini tutarak gerekli
kontrolleri yapar. Eger gonderilecek
mesaj bir kerede gonderilemeyecek
kadar buyuk ise (ornegin uzunca bir
e-posta gonderiliyorsa) TCP onu
uygun boydaki segment'lere (TCP
katmanlarinin iletisim icin
kullandiklari birim bilgi miktari) boler
ve bu segment'lerin karsi
tarafa dogru sirada, hatasiz olarak
ulasmalarini saglar. internet
uzerindeki tek servis e-posta olmadigi
icin ve segment'lerin karsi
tarafa hatasiz ulastirilmasini saglayan
iletisim yontemine tum diger
servisler de ihtiyac duydugu icin TCP
ayri bir katman olarak calismakta
ve tum diger servisler onun
uzerinde yer almaktadir. Boylece yeni bir
takim uygulamalar da daha
kolay gelistirilebilmektedir. ust seviye
uygulama protokollerinin TCP
katmanini cagirmalari gibi benzer sekilde
TCP de iP katmanini
cagirmaktadir. Ayrica bazi servisler TCP katmanina
ihtiyac duymamakta
ve bunlar direk olarak iP katmani ile
gorusmektedirler. Boyle
belirli gorevler icin belirli hazir yordamlar
olusturulmasi ve
protokol seviyeleri insa edilmesi stratejisine
'katmanlasma' adi
verilir. Yukarida verilen ornekteki e- posta servisi
(SMTP), TCP ve
iP ayri katmanlardir ve her katman altindaki diger
katman ile
konusmakta diger bir deyisle onu cagirmakta ya da onun
sundugu
servisleri kullanmaktadir. En genel haliyle TCP/iP uygulamalari
4
ayri katman kullanir. Bunlar:
- Bir uygulama protokolu, mesela
e-posta
- ust seviye uygulama protokollerinin gereksinim duydugu TCP
gibi bir protokol katmani
- iP katmani. Gonderilen bilginin
istenilen adrese yollanmasini saglar.
- Belirli bir fiziksel ortami
saglayan protokol katmani. ornegin Ethernet, seri hat, X.25 vs.
2.1.1
TCP katmani
TCP'nin ("transmission control protocol-iletisim
kontrol protokolu")
temel islevi, ust katmandan (uygulama katmani)
gelen bilginin
segmentler haline donusturulmesi, iletisim ortaminda
kaybolan bilginin
tekrar yollanmasi ve ayri siralar halinde gelebilen
bilginin dogru
sirada siralanmasidir. iP ("internet protocol") ise
tek, tek
datagramlarin yonlendirilmesinden sorumludur. Bu acidan
bakildiginda
TCP katmaninin hemen, hemen tum isi ustlendigi
gorulmekle beraber
(kucuk aglar icin bu dogrudur) buyuk ve karmasik
aglarda iP katmani en
onemli gorevi ustlenmektedir. Bu gibi
durumlarda degisik fiziksel
katmanlardan gecmek, dogru yolu bulmak
cok karmasik bir is halini
almaktadir.
Birden fazla kisinin ayni
sisteme ulasmak istemesi durumunda neler
olacak? Dogal olarak bir
segment'i dogru varis noktasina ulastirmak tek
basina yeterli
degildir. TCP bu segment'in kime ait oldugunu da bilmek
zorundadir.
"Demultiplexing" bu soruna care bulan yontemdir. TCP/iP 'de
degisik
seviyelerde "demultiplexing" yapilir. Bu islem icin gerekli
bilgi bir
seri "baslik" (header) icinde bulunmaktadir. Baslik,
datagram'a
eklenen basit bir kac octet'den olusan bir bilgiden
ibarettir.
Yollanmak istenen mesaji bir mektuba benzetecek olursak
baslik o
mektubun zarfi ve zarf uzerindeki adres bilgisidir. Her katman
kendi
zarfini ve adres bilgisini yazip bir alt katmana iletmekte ve o
alt
katmanda onu daha buyuk bir zarfin icine koyup uzerine adres yazip
diger
katmana iletmektedir. Benzer islem varis noktasinda bu sefer ters
sirada
takip edilmektedir.
Bir ornek vererek aciklamaya calisirsak:
Asagidaki noktalar ile
gosterilen satir bir noktadan diger bir
noktaya gidecek olan bir
dosyayi temsil etsin,
ooooooooooooooo
TCP
katmani bu dosyayi tasinabilecek buyuklukteki parcalara ayirir:
ooo
ooo ooo ooo ooo
Her segment'in basina TCP bir baslik koyar. Bu
baslik bilgisinin en
onemlileri 'port numarasi' ve 'sira numarasi'
dir. Port numarasi,
ornegin birden fazla kisinin ayni anda dosya
yollamasi veya karsidaki
bilgisayara baglanmasi durumunda TCP'nin
herkese verdigi farkli bir
numaradir. uc kisi ayni anda dosya
transferine baslamissa TCP, 1000,
1001 ve 1002 "kaynak" port
numaralarini bu uc kisiye verir boylece
herkesin paketi birbirinden
ayrilmis olur. Ayni zamanda varis
noktasindaki TCP de ayrica bir
"varis" port numarasi verir. Kaynak
noktasindaki TCP nin varis port
numarasini bilmesi gereklidir ve bunu
iletisim kuruldugu anda TCP
karsi taraftan ogrenir. Bu bilgiler
basliktaki "kaynak" ve "varis"
port numaralari olarak belirlenmis olur.
Ayrica her segment bir
"sira" numarasina sahiptir. Bu numara ile karsi
taraf dogru sayidaki
segmenti eksiksiz alip almadigini anlayabilir.
Aslinda TCP
segmentleri degil octet leri numaralar. Diyelim ki her
datagram
icinde 500 octet bilgi varsa ilk datagram numarasi 0, ikinci
datagram
numarasi 500, ucuncusu 1000 seklinde verilir. Baslik icinde
bulunan
ucuncu onemli bilgi ise "kontrol toplami" (Checksum) sayisidir.
Bu
sayi segment icindeki tum octet ler toplanarak hesaplanir ve sonuc
basligin
icine konur. Karsi noktadaki TCP kontrol toplami hesabini
tekrar
yapar. Eger bilgi yolda bozulmamissa kaynak noktasindaki
hesaplanan
sayi ile varis noktasindaki hesaplanan sayi ayni cikar. Aksi
takdirde
segment yolda bozulmustur bu durumda bu datagram kaynak
noktasindan
tekrar istenir.
2.1.2 iP katmani
TCP katmanina gelen bilgi
segmentlere ayrildiktan sonra iP katmanina
yollanir. iP katmani,
kendisine gelen TCP segmenti icinde ne oldugu ile
ilgilenmez. Sadece
kendisine verilen bu bilgiyi ilgili iP adresine
yollamak amacindadir.
iP katmaninin gorevi bu segment icin ulasilmak
istenen noktaya
gidecek bir "yol" (route) bulmaktir. Arada gecilecek
sistemler ve
gecis yollarinin bu paketi dogru yere gecirmesi icin kendi
baslik
bilgisini TCP katmanindan gelen segment'e ekler. TCP katmanindan
gelen
segmentlere iP basliginin eklenmesi ile olusturulan iP paket
birimlerine
datagram adi verilir. iP basligi eklenmis bir datagram
asagidaki
cizimde gosterilmekted
iP Datagram
iP basligini "i" ile
gosterecek olursak iP katmanindan cikan ve TCP verisi tasiyan bir
datagram su hale gelir:
iT...iT...iT...iT...iT...
Basliktaki
"Yasam suresi" (Time to Live) alani iP paketinin yolculugu
esnasinda
gecilen her sistemde bir azaltilir ve sifir oldugunda bu
paket yok
edilir. Bu sayede olusmasi muhtemel sonsuz donguler ortadan
kaldirilmis
olur. iP katmaninda artik baska baslik eklenmez ve
iletilecek bilgi
fiziksel iletisim ortami uzerinden yollanmak uzere alt
katmana (bu
Ethernet, X.25, telefon hatti vs. olabilir) yollanir.
2.1.3
Fiziksel katman
Ethernet kendine has bir adresleme kullanir.
Ethernet tasarlanirken
dunya uzerinde herhangi bir yerde kullanilan
bir Ethernet kartinin tum
diger kartlardan ayrilmasini saglayan bir
mantik izlenmistir. Ayrica,
kullanicinin Ethernet adresinin ne
oldugunu dusunmemesi icin her
Ethernet karti fabrika cikisinda
kendisine has bir adresle piyasaya
verilmektedir. Her Ethernet
kartinin kendine has numarasi olmasini
saglayan tasarim 48 bitlik
fiziksel adres yapisidir. Ethernet kart
ureticisi firmalar merkezi
bir otoriteden uretecekleri kartlar icin
belirli buyuklukte numara
bloklari alir ve uretimlerinde bu numaralari
kullanirlar. Boylece
baska bir ureticinin karti ile bir cakisma meydana
gelmez. Ethernet
teknoloji olarak yayin teknolojisini (broadcast
medium) kullanir.
Yani bir istasyondan Ethernet ortamina yollanan bir
paketi o Ethernet
agindaki tum istasyonlar gorur. Ancak dogru varis
noktasinin kim
oldugunu, o ag'a bagli makinalar Ethernet basligindan
anlarlar. Her
Ethernet paketi 14 octet'lik bir basliga sahiptir. Bu
baslikta kaynak
ve varis Ethernet adresi ve bir tip kodu vardir.
Dolayisiyla ag
uzerindeki her makina bir paketin kendine ait olup
olmadigini bu
basliktaki varis noktasi bilgisine bakarak anlar (Bu
Ethernet
teknolojisindeki en onemli guvenlik bosluklarindan birisidir).
Bu
noktada Ethernet adresleri ile internet adresleri arasinda bir
baglanti
olmadigini belirtmekte yarar var. Her makina hangi Ethernet
adresinin
hangi internet adresine karsilik geldigini tutan bir tablo
tutmak
durumundadir (Bu tablonun nasil yaratildigi ilerde
aciklanacaktir).
Tip kodu alani ayni ag uzerinde farkli protokollerin
kullanilmasini
saglar. Dolayisiyla ayni anda TCP/iP, DECnet, iPX/SPX
gibi
protokoller ayni ag uzerinde calisabilir.
Her protokol basliktaki
tip alanina kendine has numarasini koyar.
Kontrol toplami (Checksum)
alanindaki deger ile komple paket kontrol
edilir. Alici ve vericinin
hesapladigi degerler birbirine uymuyorsa
paket yok edilir. Ancak
burada kontrol toplami basligin icine degil de
paketin sonuna
konulur. Ethernet katmaninda islenip gonderilen mesaj ya
da bilginin
(Bu bilgi paketlerine frame adi verilir) son hali asagidaki
duruma
gelir:
Ethernet Paketi
Ethernet basligini "E" ile ve Kontrol
toplamini "C" ile gosterirsek yolladigimiz dosya su sekli alir:
EiT...C
EiT...C EiT...C EiT...C EiT...C
Bu paketler (frame) varis
noktasinda alindiginda butun basliklar uygun
katmanlarca atilir.
Ethernet arayuzu Ethernet baslik ve kontrol
toplamini atar. Tip
koduna bakarak protokol tipini belirler ve Ethernet
cihaz surucusu
(device driver) bu datagram'i iP katmanina gecirir. iP
katmani
kendisi ile ilgili katmani atar ve protokol alanina bakar,
protokol
alaninda TCP oldugu icin segmenti TCP katmanina gecirir. TCP
sira
numarasina bakar, bu bilgiyi ve diger bilgileri iletilen dosyayi
orijinal
durumuna getirmek icin kullanir. Sonucta bir bilgisayar diger
bir
bilgisayar ile iletisimi tamamlar. (internet)
ozet Olarak bu
protokol UNiX isletim sisteminin on tanimli
protokoludur. iki
protokolden olusur. TCP(Transmission Control
Protocol) ve iP(internet
Protocol). Bunlardan TCP tasinacak paketin
nasil tasinacagindan,
buyuklugunden ve guvenliginden sorumludur. iP ise
paketin nereye ve
hangi yollardan tasinacagindan sorumludur. Bu
protokollerin
ozelliklerini soyle siralayabiliriz:
1.Dunyada en cok kabul goren ve
genellikle internet uygulamalarinda kullanilan bir protokoldur.
2.Sunucu/istemci
mantigina en yakin protokoldur.
3.Paketlerin kucuk olmasi nedeniyle
yerel agda pek tercih edilmeyen bir protokoldur.
4.Yonlendirilebilir
bir protokoldur.
5.Yapilandirilmasi oldukca zordur.
6.Paketlerin
tasinmasinda meydana gelebilecek bozukluklari anlayip,
bozulan kismi
sunucudan tekrar isteyebilmesi, guvenli bir protokol
olmasini
saglar.
7.Diger protokolleri tasiyabilmesi, cok amacli bir protokol
olma ozelligi katar.(Teknik Egitim Ders notlari)
Konu: Ağ protokolleri nelerdir? 
