Osmanlıda Aile Hayatı

Bir milletin aile yapisi saglam ise, devlet yapisi
da
saglam ve uzun ömürlü olur. Bunun en güzel örnegi; Osmanli
Toplumudur.

[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Zaman zaman devlet bünyesinde görülen çatlaklar, isyanlar aile
sayesinde
toplumun geneline siçramis ve bu millet en zor dönemlerinde
bile
içinde bulundugu halden saglam aile yapisi sayesinde rahatça
silkinip
ayaklari üzerinde durmasini bilmistir.

Bizim konumuz olan ‘Osmanli
Ailesi’ çok genis içerikli bir
kavramdir. Bu kavramin içinde her seyden
önce imparatorlugu yöneten
‘hanedan’ girer.

Bunun disinda Tuna
kiyisinda
yasayan Hiristiyan ve Bulgar aileler gibi hicaz da yasayan
Araplar,
Anadolu’nun Sünni serhli, Alevi köylü, Türkleri, Kürt
asiretindeki
aile, adali ve Egeli Rumlar, Müslümanlar Yahudi aileler
hepsi
Osmanli ailesidir.

Osmanli
aile yasamindaki farkliliklar dini
olmaktan çok bölgeseldir.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Osmanli da ev hayati;

Osmanli evleri
genelde ahsaptir. Bahçesi
vardir. Apartman sistemi yoktur. Kirada azdir.
Ev umumiyetle
oturanin malidir.

Esya az ve basittir.büyük
evlerde
ve konaklarda haremlik ve selamlik kisimlari vardir.
Osmanli evi çok
temizdir.ayakkabi eve girerken çikarilir. Bahçesinde
muhakkak bir
yesillik bulunur.

Osmanli ailesinde zina yoktur.annesi babasi ölmüs
çocuk
olabilir. Hemen en yakin akrabasina siginir. Bu yüzden yetimhane
diye
bir sey bilinmez.

Osmanlida
çekirdek aile ve
konumuna baktigimizda;

Günlük yasam ve üretimde
Osmanli ailesi
çekirdek ailenin yasam kaliplarindan çok büyük ailenin
yasam ve
üretim kaliplarina uymaya meyillidir.

Çekirdek aile hayatin
sürdürülmesi için uygun bir aile tipi
degildir.ailenin üretimi, yillik
tüketim stoklarini hazirlanmasi,
kirsal alandaki is bölümü, ailenin
güvenliginin saglanmasi
bakimindan üç kusagin bir arada barinmasi
gerekir. Bu kültür
mirasinin aktarimi içinde gereklidir.

Aile içi egitimde
çocuklarin egitimi kusaklar tarafindan
yerine getirilir. Tüketime
yönelik malzeme yiyecek, giyecek birlikte
üretilir.

Aile ferdin hayatinda
baglarinin
hiç gevsemeyecegi temel ve tek kurumdu.her sorun orda
çözülür, her
destek orda bulunurdu.ailenin korunmasi, parçalanmamasi en
çok
dikkat edilen husustu.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Osmanli
ailesinin yasadigi mahalleler;

Osmanli
sehirlerindeki mahallerde
sinif ve statü farklari biçimlenmemisti. Bir
pasanin konaginin
karsisinda bir katibin evi bulunabiliyordu. Bütün
insanlar
birbirleriyle her gün karsilasir, etiket farkliliklarina ragmen

muhatap olurlardi. 18.yy. ve hatta 19.yy. baslarinda bile toplumsal
siniflanmaya
göre belirlenmis bir mahalle yoktu. 19.yy.’ in ilk yarisina
kadar
mahalleleri yöneten imamlardi, padisah berati ile tayin
edilmekteydi.
Dogum, ölüm gibi nüfus kayitlarini tutarlardi. Zamanla
mahalle
imamlari bu son görevlerini kötüye kullanmislar ve hakkiyla
yerine
getirememislerdir.

Osmanli tebaasi ailenin ve
mahallenin gözünü
ve kulagini üstünde hisseder, evlerin ince duvarlari
disarisinin
duyamayacagi bir sesle konusmayi icap ettirir. Hane halki
mahalle
halkina göre yasar.

Mahalle bir idari birim
olmaktan
çok bir sosyal birimdir. Osmanli ailesi ile bir bag
içerisindedir.
Dogum, evlenme, ölüm mahalleyi ortaklasa ilgilendiren
ve dayanismaya
sevk eden olaylardir. Bir mahallede akrabalik ve
hemserilik önemlidir.




Osmanli
toplumunda bir aristokrasi yoktur. Üretici ve
denetici veya yöneten ve
yönetilen siniflari vardir.

Kast sistemi, imtiyazli siniflari
devam
ettiren bir evlilik düzeni, evlilikle dogan soyluluk söz konusu
degildi.

Osman ogullari hanedani;

boyunca
hiç kimse Osman ogullari
ailesini uzaklastirmayi ve tahtlarina geçmeyi
düsünmedi. Osman
ogullarina bir kutsallik atfedilmistir hakimiyet
onlarindir.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Alti asir

Osmanlilar 16. asirdan
sonra dogulu Müslüman
hanedanlarla evlilik bagi kurmadilar. Padisah
ogullari cariyelerle
padisah kizlarda yabanci ve yerli hanedan olmayan
devsirme pasalar
veya halktan çikan rütbe sahipleriyle evlendi.
Sultanlar kötü
muamele, saygisizlik etme, uygunsuz yasamak gibi
nedenlerle bir
sultan kolayca koca bosama talebinde bulunurdu. Padisah
esleri
padisah validesi olmadikça sultan unvani tasimazdi.

Osmanli hanedani
16. asirdan itibaren baska hanedanlarin
kadin üyeleriyle siyasi evlilik
sistemi terk etmislerdir.

Osmanlida padisah anneleri de pek çoktur. Bu

cariyelerin cahil kadinlar olduklari söylenmektedir, öyle olanlar
var
ise de ortalamanin üstünde egitim görenler vardir. Osmanli
sarayinda
Enderun gibi ‘harem’ genç cariyelerin egitildigi bir
kurumdur

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Osmanli haremine gelen
cariyeler
mutlaka padisah ve sehzadelere sunulmak için gelmezdi.
Harem keyif ve
zulüm yeri degildir. Osmanli hükümdarlarinin aile
ocagidir.

[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
19. yy. dan sonra Osman ogullarinin ailesini yasadigi saray
harem
sulatanlarin yasam ve egitimi degisim ve gelisme geçirmektedir.

Bu degisim
Avrupalilasma, batililasma tarzinda
olmustur.

Ulema aileleri,

Osmanlida seçkin aileler grubu içinde Müslümanlar
arasinda
ilmiye sinifi gelir.

Burada azda olsa ulema efendilerinin kizlarina
deginecegim.
Çünkü Osmanli cemiyetinde ulema sinifindan olan babalarin
kizlarini
egitmeleri ve bu sinifa mensup kizlarin cemiyet içindeki
yerleri ve
davranislari ilginç ve az bilinen bir konudur. Genelde bu
sinifin
muhafazakar bir dünya görüsüne sahip olduklari,bu tutumla
kizlarini
okutmadiklari ve eve kapattiklari düsünülür.ancak yapilan
arastirmalarla
bu sinifin kizlarinin hiçte öyle olmadigi ortalamanin
üstünde
egitim gördükleri babalari ve kocalari tarafindan
simartildiklari
anlasilmaktadir. Türk tarihinde okumus kadin öncülerinin
bu siniftan
çiktigi görülmektedir. Modernlesme hareketlerinde öncü rol
oynamislardir.

Gayrimüslim aileler,

Osmanlida Bizans tan ve çok eski
devirlerden gelen aileler
devleti Alliye nin deger verdigi aileler
olmuslar belirli devlet
hizmetlerinde çalismislar imtiyazlari ve
sayginliklari vardir ancak
bu hukuki bir imtiyaz ve kontrata dayanmadigi
için soyluluklari söz
konusu degildir. Osmanli devletinde yasayan
Rumlar Osmanliligi
benimseyen ve Osmanli tarzi hayatina bagli
ailelerdir. Osmanli
kültür çevresinde kalan Rum aristokrasisi renkli
kökenleri, Avrupa
ya açilmisliklari ve muhafazakarliklari ile Osmanli
seçkin aileleri
içinde önemli bir yere sahiptirler. Rumlu kadinlar
Osmanli
imparatorlugu üst sinifina mensup hemcinslerinin hayat tarzi ve
kültürel
kaliplarini paylasmislardir.

Osmanlida Evlilik Disi Iliskiler;

Bütün geleneksel
toplumlarda oldugu gibi
Osmanli toplumunda da evlilik disi iliskiler
tepki ile
karsilaniyordu.

Islam
hukukuna göre zina yaptigi sabit olan
kadin taslanirdi buna recm
denilirdi. Ancak Osmanlinin daha ilk
dönemlerinde bu cezanin
uygulanmasini adeta imkansiz hale getiren
hükümler göze çarpiyor.

Mahalleli uygunsuz iliski kuran insanlarin
evine
baskin yapip onlari teshir ve alayla mahkemeye getirdiklerinde
verilen
hüküm zina isnadi seklindedir. Kürek ve hapis cezalari
verilmistir.
Mesela 1589 yilina ait bir olay, bir imamin karisinin Hizir
nam
kimse ile iliski kurdugu ve basildiklari için Hizir müebbet kürek
cezasina
kadin da müebbet hapse mahkum olmustur. Recm cezasi Osmanli
tarihinde
bir kere verilmis ve uygulanmis ancak hiç hos karsilanmadigi
için
bir daha tekrarlanmamistir.

Babasiz
çocuk doguran veya
nikahsiz yasayan kadinlar toplumca hos
karsilanmamistir.Osmanli
sehirlerinde konut bölgesinde bekar nüfusun
bulundurulmamasina gayret
edilmistir.

Ailede ölüm,

Osmanli toplumunda ölüm aile
mensuplarini, akrabayi ama her
seyden önce mahalle halkini ilgilendiren
bir olaydi. Ölüme define
cemaat sahitlik eder ve cenazeyi kaldirmakla
bunu tasdik ederdi.

Tören ve duanin yapilmasi hane halki ve
misafirlerin
agirlanmasi dua ve cenaze yemegi her dinden Osmanlilari
birbirine
baglayan müsterek adetlerdir.

Çokeslilik,

Osmanli ailesinin
çok esli bir düzene
dayandigi yaygin bir görüstür. Fakat yanlistir bu
durum hos
karsilanmazdi ne gayri ahlaki nede gayri kanuni bir durumdur.

Ailenin
Günlük Yasami;

Çocuk;

Osmanli toplumunda ailenin günlük
yasami çocuklarini
egitimi ve beslenmesi, kari koca iliskileri ve
hayatin yükünün
paylasilmasi, evin idaresi saglik ve beslenme
sorunlarinin çözülmesi
gibi gündelik uygulama etrafinda olusur.çocuk
ailesi devam
ettirecek temel unsurdur ve hayat onun etrafinda olusur.

Çok çocuklu aile
sayisi kentte pek az kirsal
bölgede daha yaygindir.

Osmanli
ailesinde
çocuk babanin hukuki denetim ve velayeti altindadir.
Egitim Osmanli
toplumunda her din mensubunun önem verdigi kurumdu.
Çocuk üzerinde
ailenin, akrabalarin,
mahalle ve cemaatin kontrolü vardir. Dogan çocugu
aile kadar herkes
kutlar edepsizlik eden çocugu herkes kinar yani çocuk
aile ve
cemaatin agirligini üstünde hisseder



[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

19.yy.’ a kadar her cemaat
daha çok dini egitim çerçevesinde
okullarini kurmustur. Müslüman
çocuk, mahalledeki hocanin ögrettigi
sibyan mektebine, Musevi çocuk
sinagogun yanindaki ‘heder’ denen küçük
okula Hiristiyan papazlarin
egitimine birakiliyordu.

Devlet bu
çocuk
konusunda aileye gereken yardimi gösteriyordu. Ikiz, üçüz
olursa maas
baglamak gibi kimsesiz çocuklarin birbirinin yanina
verilerek maas
baglanmasi gibi.

Toplumsal Alanda Kadin ve Erkek;

Osmanli
toplumunda kadin ve erkek genelde
birazda bulunmaz. Erkek veya kadin
cemiyeti olarak ayri türenler,
ayri eglenceler tertip ediliyordu

Dayak konusunda
Osmanli toplumunda hiçbir zaman tasnif
edilmeyen bir davranis olmustur.
Mahkemelerce cezasiz
birakilmamistir.

Ailenin
Tüketimi;

Osmanli
hayatinda
tüketim kisitliydi. Örnegin; ayna lüks esyadan sayilirdi.
Osmanli
ailesi tükettigini kendi üreten bir birimdir.

Ailenin kadinlari yüksek
düzeyde bir üretim
faaliyetinde bulunuyordu. Osmanli devleti çok
mütevazi bir
memleketti. Hiçbir zaman Ankara’da muhtesem konaklar
olmamisti.
Mevcut binalar son derece mütevazi hayatin yasandigi küçük
konaklardi.
Mahalli malzeme kullanilirdi.

Ailenin Hizmetlileri;

Çok fakir
olmadikça orta sinif halkin dahi evinde
yardimcilari vardi. Köleler
sarayda ve konakta kullanilirdi.

[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Osmanli toplumunda
evlatlik alma
olayinin her zaman olumlu islemedigini belirtmek
gerekir. Evlatlik
kizlardan vakti gelince evlendirilenler oldugu
gibi nesiller boyu
ailenin çocuklarina bogaz tokluguna bakan ve
sonunda ihtiyar halinde bir
kösede birakilanlar olmustur.

Ailenin Sagligi;

Üfürükçülük
ve batil inanç her toplum
gibi Türk toplumunda da vardi. Kadin degersiz
görüldügü için
ailenin ona tibbi hizmet vermedigi yanlistir. Kirsal
kesim haklida
dahil tibbi hizmetlerden kadin erkek elinden geldiginde
yararlanmaktadir.

Beslenme Biçimleri;

Yerli ve yabanci
bazi kimseler Osmanli denen
zenginligi Istanbul’la sinirlandirmak
egilimindedir. Ancak bu
zenginlik baskentte ve saray çevresi ile sinirli
degildir. Diger
bölgelerde yemek kültürü bakimindan birbirleri ile
yarisir
durumdadir. Anadolu 17.yy’ da bölgeler arasi giden tüketim
maddesi
degisimi yapilmaktadir. Anadolu kentlerinde ekmek evde
pisirilirdi.
Seker olarak akide tatli olarak helva kentlerde bulunurdu.
Ev
kadinlari tursu, makarna, reçel, salça gibi seyleri evde
hazirlarlardi.


Sonuç;

Osmanlidan bu yana
toplumumuz ve ailemiz en
önemli görevini büyük bir basari ile yerine
getirmis; savaslar
sikintilar, salgin hastaliklar zincirini kirarak Türk
tarihine
saglikli ve dinamik nesiller yetistirmistir.

• Osmanli
  ailesi-sosyolojik bir yaklasim.(Ismail Dogan-yeni
  Türkiye yayinlar
  Ankara 2001).sw
  
• Osmanli 12 cilt.(Eklemeddin Ihsanoglu, Halil Inalcik,Nejat
  Göyünç,
  Yusuf Halaçoglu yeni Türkiye yayinlari.)
  
• Osmanli toplumunda aile ( Ilber
  Ortayli Pan yayinlari.)