İshal Sebepleri - Çocuklarda Tedavi ve Diyeti

Bulaşma yolları
Deri yolu ile bulaşan parazitleri bir tarafa bırakacak olursak[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çoğu enfeksiyoz ishaller etkenlerin ağız yoluyla alınması sonucu edinilir. Dışkı-ağız yoluyla bulaşma su[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gıda veya kişiden kişiye dokunma yoluyla olmaktadır. Yayılım şekli her etmende farklılıklar göstermektedir.

Etkenler
Akut
ishale yol açan bir çok enfeksiyöz ve enfeksiyöz olmayan etmenler
vardır. Bununla birlikte akut ishal olgularının çoğundan enfeksiyöz
etkenler sorumludurlar. Bakteriler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] virüsler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] mantar ve parazitler ishale neden olabilmektedir.

Klinik
İshali tanımı halen tartışmalı bir konudur. İshal klinik olarak 24 saat içinde normal şeklini kaybetmiş[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
3 veya daha fazla sayıda dışkılama olarak tanımlanabilir. Bu
tanımlamanın dışında dışkı miktarı ?200 gr/gün ve dışkı suyunun ?%80
ölçümlerine göre daha objektif tanımlamalarda söz konusudur. Fakat
pratikte bu ölçümlere çık nadir başvurulmaktadır. İki haftayı aşmayan
ishaller akut[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
aşanlar ise kronik ishal olarak tanımlanabilir. Akut ishallerin nedeni
genellikle enfeksiyöz ajanlardır. İshalle ishalle ilgili başkaca
tanımlamalar da yapılmaktadır.

Gastroenterit; bulantı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kusma[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ishal ve karın ağrısı gibi yakınmalarla seyreden mide ve ince bağırsağın birlikte tutulduğu klinik tablodur.
Enterekolit; genellikle bulantı ve kusmanın etki etmediği[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ateş[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] karın ağrısı ve ishal gibi yakınmalarla seyreden ince ve kalın bağırsakların birlikte tutulduğu klinik tablodur.
Dizanteri sendromu; kramp biçiminde karın ağrısı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kanlı-mukuslu-tenezimli sık ve az miktarda dışkalamayla seyreden klinik tablodur.

İnce bağırsak tipi ishal; bol ve sulu dışkılamadır.
Kalın bağırsak tipi ishal; az miktarda sık sık dışkılamadır.
Tenezim; sık sık ağrılı dışkılama ve yetersiz dışkılama hissidir.

Besinlerde bulunan bakteri toksinlerinin alınmasıyla oluşan gastroenteritlerde kuluçka süresi kısa (1-6 saat[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] 6-24 saat)[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
dışkı ile bulaşık suların içilmesi veya bu sular ile yıkanmış gıdaların
iyi pişirilmeden yenilmesi ile dışkı-ağız yoluyla bulaşan
gastroenteritlerin etkenlerinde kuluçka süresi ortalama 3 gündür. Dışkı
sayısının çok sayıda (?10/gün) olması akla kalın bağırsak tutulumunu
getirmelidir. Sekretuvar ishallerde dışkı sulu[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] fazla miktarda[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] renksiz veya beyaz renklidir. Dizanterik olanlarda ise dışkının miktarı azdır ve kan[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] müküs[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
ve püy içermektedir. İshale eşlik eden karın ağrısının özellikleri
klinik olarak önemli ipuçları verebilir. Karın ağrısı tutulumu mideden
aşağı inildikçe ve bağırsak yayılımı varlığında artmaktadır. Bazı ishal
tiplerinde bu ağrı göbek çevresinde veya sağ alt tarafta ve aralıklı
olarak gelip kramp tarzında olurken[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
bazı tiplerde yine karın alt tarafında devamlı tenezimle birlikte
olabilir. Bol sulu ishallerde ateş sık görülmezken bakterilerin
oluşturduğu çoğu ishallerde ateş görülebilir.

Tedavi
İshallerde
en önemli konu ve kısa zamanda önlem alınması gereken konu su kaybıdır.
İshalle birlikte vücut su kaybına uğramaktadır. Özellikle bu durum
çocuklarda çok tehlikeli duruma varabilmektedir. Tedavide de ilk
yapılması gereken kişideki su kaybını değerlendirerek[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
su kaybının yerine konmasıdır. Özellikle geçmişten kalan bir inançla
ishalli kişiler su alınımı azaltarak ishalin azalacağı kanısıdır. Bu
yanlış davranışın önlenmesi ve aksine kişiye bol sıvı verilmesinin
sağlanması lazım. Bu kaybedilen sıvı ile birlikte vücut çeşitli
mineraller de kaybetmekte bunların yerine konulması içinde tedavi
oluşturulmalırdır. Bu amaçla ORS (Oral Rehidratasyon Sıvıları)
kullanılabilir. ORS evde de kolaylıkla hazırlanabilir. Evde 1 litre suya[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] 1 çay kaşığı tuz[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] 8 çay kaşığı şeker[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
bir fincan portakal suyu veya 2 muz ilave edilebilir. Eğer su kaybı
ciddi boyutlarda ise hastane şartlarında damar içi sıvı verilmesi
uygulanabilir. Hastalar süt ürünleri[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] alkol[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
kafein ve karbonatlı içeceklerden uzak durmalıdır. Antibiyotik
kullanımı hastaların %10’unda işe yarabilir. Ama bazı ishal vakalarında
antibiyotik kullanımı gerekmemektedir. Ancak en iyi tedavi şeklinin
belirlenmesi için doktora başvurmak gerekmektedir.

Hangi durumlarda Aile Hekiminize başvurmalısınız?
• Sulu dışkılama sayısında artma
• Tekralayan kusmalar
• Belirgin susama
• Az yeme ve az su içme
• Ateşin yükselmesi
• Dışkada kan görülmesi
• 3 gün içinde iyileşme olmaması halinde.

√ Hangi durumlarda evde ishal tedavisi uygulanabilir:
• sulu dışkılama sayısı günde 4'den az ise[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
• kusma yok ya da çok az ise[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
• su içebiliyor ve susuzluğu yok ise[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
• göz yaşı var[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ağız ve dili nemli ise[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
• genel durumu iyi ise
• Dehidratasyonu önlemek için çocuğa her zamankinden çok sıvı verilmelidir

√ Verilmesi uygun olan sıvılar:
• Temiz içme suyu
• ORS sıvısı
• Tuzlu ayran
• Pirinç suyu
• Sebze veya tavuk çorbası
• Şekersiz açık çay
• Tatlandırılmamış taze meyva suyu
• Tuzsuz içecek ve çorbalara litreye 3 g tuz eklenebilir.

√ Verilmemesi gereken sıvılar :
• Şekerli meyve suları[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] şekerli çay[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gazoz[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kola gibi osmotik diyare ve hipernatremiye (kanda sodyum fazlalığı) neden olabilecek içecekler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
• Kahve[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bazı medikal çaylar ve sıvılar gibi uyarıcı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] diüretik (idrarı arttırıcı) ve purgatif (müshil) etki oluşturabilecek içecekler.

√ Ne kadar miktarda sıvı verilmelidir?
√ Her ishalli dışkıdan sonra
• 2 yaşının altındaki çocuklara 50-100 ml sıvı (1/2-1 çay bardağı)
• 2 yaşından büyüklere 100-200 ml sıvı (1/2-1 su bardağı)
• Daha büyük çocuklara içebildiği kadar sıvı verilmelidir.
• Malnütrisyonu (beslenme yetersizliği) önlemek için beslemeye devem edilmelidir

√ Anne sütü alan bebeklerde emzirme sıklaştırılarak anne sütüne devam edilir.

√ Anne sütü almayan bebeklerde her zamanki mamasına daha sık olarak devam edilir. Mümkünse biberonla değil[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kaşıkla verilmelidir. İshal için özel hazırlanmış mamalar bu aşamada gereksizdir.

√ 6 aydan büyük ve katı gıda alan çocuklara süte ek olarak sebze[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] hububat ve diğer gıdalar verilir.

. Yoğurt[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] balık[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] iyi pişmiş et[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] patetes püresi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] pirinç lapası gibi yüksek enerji ve protein içeren yiyecekler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]taze meyva suları ve muz gibi potasyumdan zengin besinler tercih edilmelidir.
. Çocuk her 3-4 saatte bir (günde 6 defa) beslenmelidir. Seyrek ve bir anda fazla besleme zaralı olabilir.

. İshal durduktan sonra da 2 hafta süreyle her gün bir öğün fazla beslemek gerekir